แผ่นดินไหวเมียนมา: ไทยต้องเตรียมรับมืออะไรบ้าง?

เหตุการณ์แผ่นดินไหวในประเทศเมียนมาได้ส่งแรงสั่นสะเทือนที่สามารถรับรู้ได้ในหลายพื้นที่ของประเทศไทยอย่างต่อเนื่อง ก่อให้เกิดคำถามและความกังวลเกี่ยวกับความปลอดภัยและมาตรการเตรียมความพร้อมของประเทศ การทำความเข้าใจถึงสาเหตุ ผลกระทบ และแนวทางการรับมือจึงเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่งเพื่อลดความเสี่ยงและสร้างความมั่นคงปลอดภัยให้กับประชาชนและโครงสร้างพื้นฐานของประเทศ

ภาพรวมสถานการณ์และประเด็นสำคัญ

การรับมือกับผลกระทบจากแผ่นดินไหวในเมียนมาจำเป็นต้องอาศัยการดำเนินการแบบบูรณาการในหลายมิติ ตั้งแต่การปรับปรุงเทคโนโลยีการเตือนภัยไปจนถึงการสร้างความตระหนักรู้ในระดับปัจเจกบุคคล ประเด็นสำคัญที่ประเทศไทยต้องพิจารณาและดำเนินการอย่างเร่งด่วนมีดังนี้

• การพัฒนาระบบเตือนภัย: ความจำเป็นในการยกระดับระบบการแจ้งเตือนแผ่นดินไหวให้มีความรวดเร็ว แม่นยำ และครอบคลุม เพื่อให้ประชาชนมีเวลาเตรียมตัวและอพยพได้อย่างทันท่วงที
• ความแข็งแรงของโครงสร้างอาคาร: การตรวจสอบและเสริมความแข็งแกร่งของอาคาร โดยเฉพาะอาคารสูงในเขตเมืองและพื้นที่เสี่ยง เช่น กรุงเทพมหานครซึ่งมีชั้นดินอ่อนที่สามารถขยายแรงสั่นสะเทือนได้
• แผนบริหารจัดการภัยพิบัติ: การจัดทำและทบทวนแผนเผชิญเหตุฉุกเฉินระดับชาติและระดับท้องถิ่น รวมถึงการซ้อมอพยพและการเตรียมความพร้อมของทีมกู้ภัยและหน่วยงานบรรเทาสาธารณภัย
• การให้ความรู้แก่ประชาชน: การส่งเสริมความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้องเกี่ยวกับวิธีปฏิบัติตนเมื่อเกิดแผ่นดินไหว เพื่อลดความตื่นตระหนกและป้องกันการบาดเจ็บหรือสูญเสียชีวิต

ทำไมแผ่นดินไหวในเมียนมาจึงส่งผลกระทบต่อไทย?

ประเด็นสำคัญที่ต้องพิจารณาคือ แผ่นดินไหวเมียนมา: ไทยต้องเตรียมรับมืออะไรบ้าง? ซึ่งคำตอบนั้นหยั่งรากลึกอยู่ในตำแหน่งทางธรณีวิทยาและความเชื่อมโยงของรอยเลื่อนเปลือกโลก แม้ศูนย์กลางแผ่นดินไหวจะไม่ได้อยู่ในประเทศไทยโดยตรง แต่พลังงานมหาศาลที่ถูกปลดปล่อยออกมาสามารถเดินทางผ่านชั้นหินใต้พิภพมาได้ไกลหลายร้อยถึงหลายพันกิโลเมตร โดยเฉพาะเมื่อแผ่นดินไหวเกิดขึ้นในระดับตื้น ซึ่งทำให้คลื่นความสั่นสะเทือนกระจายตัวออกไปในวงกว้างและส่งผลกระทบถึงประเทศไทยได้อย่างชัดเจน

ตำแหน่งทางภูมิศาสตร์และรอยเลื่อนที่เชื่อมโยงกัน

ประเทศไทยและเมียนมาตั้งอยู่บนแผ่นเปลือกโลกยูเรเชีย แต่ได้รับอิทธิพลจากการเคลื่อนตัวของแผ่นเปลือกโลกอินเดียที่มุดตัวเข้าหาแผ่นยูเรเชียอย่างต่อเนื่อง การเคลื่อนที่นี้ก่อให้เกิดพลังงานสะสมมหาศาลตามแนวรอยเลื่อนสำคัญหลายแห่งในภูมิภาค โดยเฉพาะรอยเลื่อนสะกาย (Sagaing Fault) ซึ่งเป็นรอยเลื่อนขนาดใหญ่และมีพลังงานสูงที่พาดผ่านตอนกลางของประเทศเมียนมา เมื่อรอยเลื่อนนี้มีการขยับตัวและปลดปล่อยพลังงาน จึงก่อให้เกิดแผ่นดินไหวรุนแรง และเนื่องจากตำแหน่งที่อยู่ไม่ไกลจากชายแดนภาคเหนือและภาคตะวันตกของไทย คลื่นแผ่นดินไหวจึงสามารถเดินทางมาถึงและสร้างแรงสั่นสะเทือนที่รับรู้ได้ตั้งแต่ภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคกลาง ไปจนถึงกรุงเทพมหานครและปริมณฑล

กรณีศึกษา: เหตุการณ์แผ่นดินไหวครั้งประวัติศาสตร์

เหตุการณ์แผ่นดินไหวขนาดใหญ่ในเมียนมาเมื่อวันที่ 28 มีนาคม 2568 ถือเป็นบทเรียนสำคัญที่สะท้อนถึงความรุนแรงของภัยพิบัติครั้งนี้ได้อย่างชัดเจน แผ่นดินไหวขนาด 7.7–7.9 มีศูนย์กลางใกล้กับเมืองมัณฑะเลย์ และมีความลึกเพียง 10 กิโลเมตรจากพื้นดิน ซึ่งถือว่าตื้นมาก ทำให้แรงสั่นสะเทือนแผ่ขยายเป็นวงกว้างและรุนแรง แม้ศูนย์กลางจะอยู่ห่างจากกรุงเทพฯ ถึงประมาณ 1,100 กิโลเมตร แต่ประชาชนในอาคารสูงทั่วกรุงเทพฯ และจังหวัดโดยรอบสามารถรับรู้ถึงแรงสั่นไหวได้อย่างชัดเจน

เหตุการณ์ครั้งนั้นสร้างความเสียหายอย่างหนักในเมียนมา โดยมีรายงานผู้เสียชีวิตมากกว่า 5,352 ราย และยังส่งผลกระทบมาถึงประเทศไทย ทำให้มีผู้เสียชีวิตถึง 103 ราย ซึ่งตอกย้ำว่าภัยพิบัติจากประเทศเพื่อนบ้านไม่ใช่เรื่องไกลตัวอีกต่อไป

ความสูญเสียที่เกิดขึ้นทั้งในเมียนมาและไทยเป็นเครื่องเตือนใจว่า ประเทศไทยไม่อาจละเลยความเสี่ยงจากแผ่นดินไหวที่เกิดจากรอยเลื่อนนอกประเทศได้ และจำเป็นต้องมีมาตรการเตรียมความพร้อมอย่างเป็นระบบเพื่อรับมือกับเหตุการณ์ที่อาจเกิดขึ้นในอนาคต

เจาะลึกมาตรการรับมือที่จำเป็นสำหรับประเทศไทย

จากบทเรียนในอดีตและการประเมินความเสี่ยงทางธรณีวิทยา ผู้เชี่ยวชาญและหน่วยงานที่เกี่ยวข้องได้สรุปแนวทางการเตรียมความพร้อมที่ครอบคลุมในหลายมิติ เพื่อสร้างสังคมที่ปลอดภัยและสามารถรับมือกับภัยพิบัติแผ่นดินไหวได้อย่างมีประสิทธิภาพ มาตรการเหล่านี้ไม่ได้มุ่งเน้นแค่การตอบสนองเมื่อเกิดเหตุ แต่ยังรวมถึงการป้องกันและลดผลกระทบในระยะยาวด้วย

การพัฒนาระบบเตือนภัยและการแจ้งเตือนล่วงหน้า

หัวใจสำคัญของการลดความสูญเสียคือการแจ้งเตือนภัยล่วงหน้า (Early Warning System) ที่มีประสิทธิภาพ ประเทศไทยจำเป็นต้องลงทุนในการพัฒนาและปรับปรุงระบบตรวจจับแผ่นดินไหวให้มีความไวและความแม่นยำสูงขึ้น สามารถวิเคราะห์ข้อมูลและแจ้งเตือนประชาชนในพื้นที่เสี่ยงได้ภายในเวลาไม่กี่วินาทีหรือไม่กี่นาทีก่อนที่คลื่นแผ่นดินไหวจะเดินทางมาถึง การแจ้งเตือนที่รวดเร็วนี้จะช่วยให้ประชาชนมีเวลาในการ “หมอบ ป้อง เกาะ” (Drop, Cover, Hold On) หรืออพยพออกจากอาคารที่ไม่ปลอดภัย ซึ่งสามารถลดจำนวนผู้บาดเจ็บและเสียชีวิตได้อย่างมีนัยสำคัญ นอกจากนี้ ระบบการสื่อสารแจ้งเตือนต้องครอบคลุมทุกช่องทาง ตั้งแต่ไซเรนสาธารณะ การแจ้งเตือนผ่านโทรศัพท์มือถือ ไปจนถึงการประกาศผ่านสื่อต่างๆ เพื่อให้ข้อมูลไปถึงประชาชนทุกกลุ่มอย่างทั่วถึง

การตรวจสอบและเสริมความแข็งแกร่งของอาคารและโครงสร้างพื้นฐาน

ความเสียหายต่อชีวิตและทรัพย์สินส่วนใหญ่มักเกิดจากการพังทลายของอาคารและสิ่งปลูกสร้าง ดังนั้น การบังคับใช้กฎหมายควบคุมอาคารที่คำนึงถึงมาตรฐานการต้านทานแผ่นดินไหว (Seismic Design Codes) จึงเป็นสิ่งจำเป็นอย่างยิ่ง อาคารเก่าที่สร้างขึ้นก่อนมีกฎหมายนี้ควรได้รับการตรวจสอบความแข็งแรงทางวิศวกรรมและเสริมโครงสร้าง (Retrofitting) เพื่อให้สามารถรองรับแรงสั่นสะเทือนได้ตามมาตรฐาน ขณะที่อาคารใหม่ต้องได้รับการออกแบบและก่อสร้างให้เป็นไปตามข้อกำหนดอย่างเคร่งครัด โดยเฉพาะในพื้นที่เสี่ยงสูง เช่น ภาคเหนือ และพื้นที่ที่มีลักษณะทางธรณีวิทยาพิเศษอย่างกรุงเทพมหานคร นอกจากอาคารที่พักอาศัยและสำนักงานแล้ว โครงสร้างพื้นฐานที่สำคัญของประเทศ เช่น โรงพยาบาล โรงเรียน เขื่อน สะพาน และระบบสาธารณูปโภค ก็ต้องได้รับการประเมินและเสริมความแข็งแกร่งเช่นกัน เพื่อให้สามารถใช้งานได้ต่อเนื่องแม้เกิดภัยพิบัติ

การวางแผนรับมือเหตุฉุกเฉินและการจัดการภัยพิบัติ

การมีแผนเผชิญเหตุที่ชัดเจนและสามารถนำไปปฏิบัติได้จริงเป็นอีกหนึ่งองค์ประกอบสำคัญในการรับมือกับภัยพิบัติ หน่วยงานภาครัฐทั้งส่วนกลางและส่วนท้องถิ่นต้องจัดทำแผนจัดการภัยพิบัติแผ่นดินไหวที่ระบุขั้นตอนการปฏิบัติงาน การประสานงานระหว่างหน่วยงาน การจัดตั้งศูนย์บัญชาการเหตุการณ์ การกำหนดพื้นที่อพยพที่ปลอดภัย และเส้นทางการลำเลียงผู้ประสบภัย การซ้อมแผนอย่างสม่ำเสมอจะช่วยให้เจ้าหน้าที่และประชาชนเข้าใจบทบาทและหน้าที่ของตนเองเมื่อเกิดสถานการณ์จริง นอกจากนี้ การเตรียมความพร้อมของทีมค้นหาและกู้ภัย (Search and Rescue) รวมถึงการสำรองเวชภัณฑ์ อาหาร และสิ่งของจำเป็นไว้ล่วงหน้า จะช่วยให้การช่วยเหลือผู้ประสบภัยเป็นไปอย่างรวดเร็วและมีประสิทธิภาพสูงสุด

การสร้างความรู้ความเข้าใจและการสื่อสารกับประชาชน

เทคโนโลยีและแผนการที่ดีอาจไร้ประโยชน์หากประชาชนขาดความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้อง การประชาสัมพันธ์และให้ความรู้แก่สาธารณชนเกี่ยวกับภัยแผ่นดินไหวเป็นภารกิจที่ต้องทำอย่างต่อเนื่อง เนื้อหาควรครอบคลุมตั้งแต่สาเหตุของการเกิดแผ่นดินไหว วิธีปฏิบัติตนที่ถูกต้องระหว่างเกิดเหตุ (เช่น ไม่อยู่ใกล้หน้าต่างหรือสิ่งของที่อาจตกหล่น) และหลังเกิดเหตุ (เช่น การตรวจสอบความปลอดภัยของอาคาร การระวังอาฟเตอร์ช็อก) การจัดทำคู่มือและสื่อการเรียนรู้ที่เข้าใจง่ายสำหรับคนทุกเพศทุกวัย รวมถึงการรณรงค์ผ่านช่องทางต่างๆ จะช่วยสร้างวัฒนธรรมความปลอดภัยและลดความตื่นตระหนกซึ่งอาจนำไปสู่อุบัติเหตุซ้ำซ้อนในภาวะฉุกเฉิน

การเฝ้าระวังและติดตามสถานการณ์อย่างใกล้ชิด

กรมอุตุนิยมวิทยาและหน่วยงานที่เกี่ยวข้องด้านธรณีวิทยาต้องทำหน้าที่เฝ้าระวังและติดตามกิจกรรมทางแผ่นดินไหวในภูมิภาคอย่างต่อเนื่องตลอด 24 ชั่วโมง การวิเคราะห์ข้อมูลจากเครือข่ายสถานีตรวจวัดแผ่นดินไหวจะช่วยให้สามารถประเมินแนวโน้มและแจ้งเตือนภัยล่วงหน้าได้ โดยเฉพาะการเฝ้าระวังอาฟเตอร์ช็อก (Aftershocks) ซึ่งเป็นแผ่นดินไหวขนาดเล็กกว่าที่เกิดขึ้นตามมาหลังแผ่นดินไหวหลัก และอาจสร้างความเสียหายเพิ่มเติมให้กับโครงสร้างที่อ่อนแออยู่แล้ว การสื่อสารข้อมูลสถานการณ์ที่เป็นปัจจุบันและเชื่อถือได้ไปยังประชาชนอย่างสม่ำเสมอ จะช่วยให้ประชาชนสามารถตัดสินใจและเตรียมตัวรับมือกับสถานการณ์ได้อย่างเหมาะสม

ความท้าทายเฉพาะพื้นที่: กรุงเทพมหานครและพื้นที่ดินอ่อน

กรุงเทพมหานครและปริมณฑลเป็นพื้นที่ที่มีความเสี่ยงเฉพาะตัวต่อผลกระทบจากแผ่นดินไหวระยะไกล เนื่องจากตั้งอยู่บนชั้นดินเหนียวอ่อนที่สะสมตัวเป็นแอ่งกะทะ ชั้นดินลักษณะนี้มีคุณสมบัติพิเศษในการ “ขยาย” คลื่นแผ่นดินไหว (Ground Amplification) ทำให้แรงสั่นสะเทือนที่เดินทางมาถึงพื้นผิวมีความรุนแรงและยาวนานกว่าพื้นที่ที่เป็นชั้นหินแข็ง ซึ่งหมายความว่าแม้ศูนย์กลางแผ่นดินไหวจะอยู่ไกลถึงเมียนมา แต่อาคารสูงในกรุงเทพฯ อาจโยกไหวรุนแรงกว่าอาคารเตี้ยในพื้นที่ใกล้เคียงศูนย์กลางแผ่นดินไหวเสียอีก ปรากฏการณ์นี้เป็นความท้าทายสำคัญทางวิศวกรรมและผังเมืองที่ต้องมีการออกมาตรการควบคุมการออกแบบอาคารสูงให้สามารถทนทานต่อการสั่นไหวในลักษณะดังกล่าวได้

สถานการณ์ความร่วมมือระหว่างประเทศและการช่วยเหลือ

หลังเหตุการณ์แผ่นดินไหวครั้งใหญ่ รัฐบาลเมียนมาได้ประกาศสถานการณ์ฉุกเฉินในหลายจังหวัดที่ได้รับความเสียหายอย่างรุนแรง และได้ร้องขอความช่วยเหลือจากนานาชาติเพื่อรับมือกับวิกฤตด้านมนุษยธรรม ในส่วนของประเทศไทย สถานเอกอัครราชทูตไทย ณ กรุงย่างกุ้ง ได้ติดตามสถานการณ์อย่างใกล้ชิดและในเบื้องต้นยังไม่ได้รับรายงานว่ามีคนไทยได้รับบาดเจ็บหรือเสียชีวิต อย่างไรก็ตาม เหตุการณ์นี้สะท้อนให้เห็นถึงความจำเป็นในการมีกลไกความร่วมมือด้านการจัดการภัยพิบัติในระดับภูมิภาคอาเซียน เพื่อให้การช่วยเหลือและสนับสนุนประเทศเพื่อนบ้านที่ประสบภัยเป็นไปอย่างรวดเร็วและมีประสิทธิภาพ ซึ่งท้ายที่สุดแล้ว ความร่วมมือเหล่านี้ก็จะย้อนกลับมาเป็นประโยชน์ต่อความปลอดภัยของประเทศไทยเองในอนาคต

สรุป: การเตรียมความพร้อมคือกุญแจสำคัญสู่ความปลอดภัย

ภัยจาก แผ่นดินไหวเมียนมา และผลกระทบที่ส่งมาถึงประเทศไทยนั้นเป็นความจริงทางธรณีวิทยาที่ไม่อาจหลีกเลี่ยงได้ แต่เราสามารถลดทอนความรุนแรงของผลกระทบและความสูญเสียได้ผ่านการเตรียมความพร้อมอย่างเป็นระบบ การรับมือกับภัยพิบัติไม่ใช่หน้าที่ของหน่วยงานใดหน่วยงานหนึ่ง แต่เป็นความรับผิดชอบร่วมกันของทุกภาคส่วนในสังคม ตั้งแต่ภาครัฐที่ต้องวางนโยบายและโครงสร้างพื้นฐานที่แข็งแกร่ง ภาคเอกชนที่ต้องปฏิบัติตามมาตรฐานความปลอดภัย ไปจนถึงภาคประชาชนที่ต้องมีความรู้และตระหนักถึงวิธีปฏิบัติตนที่ถูกต้อง การลงทุนในการพัฒนาระบบเตือนภัย การเสริมความแข็งแกร่งของอาคาร การวางแผนเผชิญเหตุ และการสร้างสังคมแห่งความรู้ด้านภัยพิบัติ คือหลักประกันที่ดีที่สุดที่จะช่วยให้ประเทศไทยผ่านพ้นวิกฤตการณ์จากแผ่นดินไหวได้อย่างปลอดภัย