เงินบาทดิจิทัล: อวสานเงินสด? พ่อค้าแม่ค้าต้องปรับตัว

โครงการพัฒนาระบบการชำระเงินของประเทศไทยกำลังก้าวเข้าสู่ยุคใหม่ ด้วยการมาถึงของ “เงินบาทดิจิทัล” ซึ่งเป็นสกุลเงินดิจิทัลที่ออกโดยธนาคารกลาง การเปลี่ยนแปลงครั้งนี้ส่งสัญญาณถึงอนาคตของระบบเศรษฐกิจที่อาจลดการพึ่งพาเงินสดลงอย่างมีนัยสำคัญ และสร้างผลกระทบโดยตรงต่อวิถีชีวิตประจำวัน โดยเฉพาะอย่างยิ่งสำหรับผู้ประกอบการร้านค้าขนาดเล็กและสตรีทฟู้ด ซึ่งเป็นหัวใจสำคัญของเศรษฐกิจฐานราก

• เงินบาทดิจิทัล (CBDC) เป็นเงินสกุลบาทในรูปแบบดิจิทัลที่ออกและรับรองโดยธนาคารแห่งประเทศไทย มีมูลค่าเทียบเท่าเงินบาทปกติในอัตรา 1:1
• การพัฒนานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพ ลดต้นทุนในระบบการเงิน และเป็นโครงสร้างพื้นฐานสำหรับนวัตกรรมทางการเงินในอนาคต
• แม้จะเป็นก้าวสำคัญสู่สังคมไร้เงินสด แต่เงินสดจะยังคงมีบทบาทและไม่ได้หายไปในทันที แต่จะเป็นการใช้งานควบคู่กันไป
• ผู้ประกอบการรายย่อย โดยเฉพาะร้านค้าขนาดเล็กและสตรีทฟู้ด จำเป็นต้องเตรียมความพร้อมและปรับตัวเพื่อรองรับช่องทางการชำระเงินรูปแบบใหม่นี้

การมาถึงของ เงินบาทดิจิทัล: อวสานเงินสด? พ่อค้าแม่ค้าต้องปรับตัว อย่างไรนั้น ถือเป็นหัวข้อที่ได้รับความสนใจอย่างกว้างขวาง สกุลเงินดิจิทัลที่ออกโดยธนาคารกลาง หรือ Central Bank Digital Currency (CBDC) นี้ ไม่ใช่เพียงแค่เทคโนโลยีทางการเงินใหม่ แต่เป็นการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างพื้นฐานของวิธีการแลกเปลี่ยนมูลค่าในระบบเศรษฐกิจ โครงการนี้ซึ่งนำโดยธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) ได้เริ่มเข้าสู่ช่วงทดสอบ (Pilot Test) กับสถาบันการเงินและภาคธุรกิจตั้งแต่ปลายปี 2565 เพื่อประเมินประสิทธิภาพและความพร้อมก่อนนำมาใช้งานในวงกว้าง การเปลี่ยนแปลงนี้มีความสำคัญอย่างยิ่งต่อประชาชนทั่วไป และโดยเฉพาะอย่างยิ่งกลุ่มผู้ประกอบการรายย่อย ที่การรับ-จ่ายเงินสดเป็นส่วนหนึ่งของกิจวัตรประจำวัน การทำความเข้าใจถึงหลักการทำงาน ผลกระทบ และแนวทางการปรับตัวจึงเป็นสิ่งจำเป็นอย่างยิ่งในเวลานี้

ทำความรู้จักเงินบาทดิจิทัล (CBDC)

เงินบาทดิจิทัล คือ สกุลเงินบาทในรูปแบบดิจิทัลที่ออกโดยธนาคารแห่งประเทศไทยโดยตรง ทำหน้าที่เป็นเงินที่ใช้ชำระหนี้ได้ตามกฎหมายเช่นเดียวกับธนบัตรและเหรียญกษาปณ์ที่ใช้อยู่ในปัจจุบัน แต่มีความแตกต่างในรูปแบบการถือครองและการใช้งานที่อยู่ในโลกดิจิทัลทั้งหมด

คำจำกัดความและหลักการทำงานพื้นฐาน

เงินบาทดิจิทัลมีคุณสมบัติที่สำคัญคือการมีมูลค่าคงที่ โดยถูกหนุนหลังด้วยเงินบาทจริงในอัตราส่วน 1:1 หมายความว่าทุก 1 บาทดิจิทัล จะมีเงินบาทจริงสำรองไว้ในบัญชีของธนาคารแห่งประเทศไทยเสมอ หลักการนี้ทำให้เงินบาทดิจิทัลมีความมั่นคงและน่าเชื่อถือ แตกต่างจากสกุลเงินคริปโตที่ออกโดยภาคเอกชนซึ่งมักมีความผันผวนของราคาสูง การถือครองเงินบาทดิจิทัลเปรียบเสมือนการถือเงินสดในรูปแบบอิเล็กทรอนิกส์ ซึ่งสามารถโอนย้ายและชำระค่าสินค้าและบริการได้อย่างรวดเร็วและมีต้นทุนต่ำผ่านแอปพลิเคชันหรือแพลตฟอร์มดิจิทัลที่รองรับ

เทคโนโลยีบล็อกเชนเบื้องหลังความปลอดภัย

หัวใจสำคัญของเงินบาทดิจิทัลคือการพัฒนาบนเทคโนโลยีบัญชีแยกประเภทแบบกระจายศูนย์ (Distributed Ledger Technology: DLT) หรือที่รู้จักกันในชื่อ “บล็อกเชน” (Blockchain) เทคโนโลยีนี้ช่วยให้การทำธุรกรรมมีความปลอดภัย โปร่งใส และตรวจสอบได้ยากต่อการปลอมแปลง ข้อมูลธุรกรรมจะถูกบันทึกและเชื่อมโยงกันเป็นสายโซ่ ทำให้การแก้ไขหรือเปลี่ยนแปลงข้อมูลย้อนหลังทำได้ยากอย่างยิ่ง นอกจากนี้ ระบบยังถูกออกแบบให้มีความสามารถในการรองรับธุรกรรมจำนวนมากได้อย่างมีประสิทธิภาพ ซึ่งเป็นปัจจัยสำคัญในการนำมาใช้ในระดับประเทศ

ความแตกต่างระหว่างเงินบาทดิจิทัล, เงินคริปโต, และพร้อมเพย์

เพื่อให้เข้าใจเงินบาทดิจิทัลได้ชัดเจนยิ่งขึ้น การเปรียบเทียบกับระบบการชำระเงินและสินทรัพย์ดิจิทัลอื่น ๆ ที่มีอยู่เป็นสิ่งสำคัญ เงินบาทดิจิทัลมีความแตกต่างจากเงินคริปโต เช่น Bitcoin หรือ Ethereum ในด้านผู้ออกและความมีเสถียรภาพของมูลค่า ขณะเดียวกันก็มีความแตกต่างจากระบบการโอนเงินอย่างพร้อมเพย์ในแง่ของสถานะความเป็นเงินโดยตรง

ผลกระทบโดยตรงต่อร้านค้าขนาดเล็กและสตรีทฟู้ด

การเปลี่ยนแปลงสู่ระบบการชำระเงินดิจิทัลย่อมส่งผลกระทบต่อทุกภาคส่วน โดยเฉพาะกลุ่มผู้ประกอบการรายย่อย เช่น ร้านค้าในตลาด ร้านอาหารริมทาง หรือสตรีทฟู้ด ซึ่งเป็นภาพลักษณ์และเสน่ห์ของเศรษฐกิจไทยมายาวนาน การมาของเงินบาทดิจิทัลนำมาซึ่งทั้งโอกาสและความท้าทายที่ต้องเตรียมรับมือ

โอกาสและข้อดีสำหรับผู้ประกอบการรายย่อย

การใช้เงินบาทดิจิทัลมีข้อดีหลายประการที่สามารถช่วยยกระดับการดำเนินธุรกิจของผู้ประกอบการรายย่อยได้:

• ลดต้นทุนการจัดการเงินสด: พ่อค้าแม่ค้าไม่ต้องเสียเวลาและค่าใช้จ่ายในการเดินทางไปฝาก-ถอนเงินที่ธนาคาร ลดความเสี่ยงจากการเก็บเงินสดจำนวนมากไว้ที่ร้าน เช่น การโจรกรรม หรือการชำรุดเสียหายของธนบัตร
• เพิ่มความรวดเร็วและความสะดวก: การชำระเงินสามารถทำได้ทันทีผ่านอุปกรณ์เคลื่อนที่ ลดปัญหารอเงินทอนหรือการนับเงินผิดพลาด ช่วยให้การบริการลูกค้ารวดเร็วยิ่งขึ้น โดยเฉพาะในชั่วโมงเร่งด่วน
• เพิ่มประสิทธิภาพการหมุนเวียนเงิน: เมื่อได้รับชำระเงินเป็นบาทดิจิทัล เงินจะเข้าสู่บัญชีของผู้ขายทันที ทำให้มีสภาพคล่องและสามารถนำเงินไปใช้จ่ายหรือต่อยอดธุรกิจได้รวดเร็วกว่าการรอรวบรวมเงินสดไปเข้าบัญชี
• สร้างโอกาสทางธุรกิจใหม่: การมีข้อมูลธุรกรรมที่เป็นดิจิทัลสามารถนำไปใช้ในการวิเคราะห์พฤติกรรมลูกค้า หรือเป็นหลักฐานในการขอสินเชื่อจากสถาบันการเงินได้ง่ายขึ้นในอนาคต

ความท้าทายและอุปสรรคที่ต้องเผชิญ

อย่างไรก็ตาม การเปลี่ยนผ่านนี้ก็มาพร้อมกับความท้าทายที่ผู้ประกอบการต้องเตรียมความพร้อม:

• ความคุ้นเคยกับเทคโนโลยี: ผู้ประกอบการบางกลุ่ม โดยเฉพาะผู้สูงอายุ อาจไม่คุ้นชินกับการใช้สมาร์ทโฟนหรือแอปพลิเคชันที่ซับซ้อน ซึ่งอาจเป็นอุปสรรคในช่วงแรก
• การเข้าถึงอุปกรณ์และอินเทอร์เน็ต: แม้ว่าสมาร์ทโฟนจะแพร่หลาย แต่ยังคงมีผู้ประกอบการบางส่วนที่ไม่มีอุปกรณ์ที่รองรับ หรืออยู่ในพื้นที่ที่สัญญาณอินเทอร์เน็ตไม่เสถียร
• ความกังวลด้านความปลอดภัย: ความกลัวต่อการถูกแฮกข้อมูลหรือการหลอกลวงทางออนไลน์ยังคงเป็นประเด็นที่สร้างความกังวลให้กับผู้ใช้งานจำนวนมาก
• การปรับกระบวนการทำงาน: ร้านค้าต้องปรับตัวในการจัดการบัญชีและการตรวจสอบยอดขายจากรูปแบบเงินสดมาเป็นรูปแบบดิจิทัล ซึ่งต้องใช้เวลาในการเรียนรู้

อนาคตของเงินสดในยุคดิจิทัล

คำถามสำคัญที่หลายคนสงสัยคือ การมาของเงินบาทดิจิทัลจะทำให้เงินสดหายไปจากระบบเศรษฐกิจหรือไม่ ธนาคารแห่งประเทศไทยได้ให้ความชัดเจนในประเด็นนี้ เพื่อลดความกังวลและสร้างความเข้าใจที่ถูกต้อง

แม้เงินบาทดิจิทัลจะเป็นทางเลือกใหม่ที่ทันสมัยและสะดวกกว่าเงินสด แต่ในอนาคตเงินสดจะยังคงมีบทบาทในสังคมอยู่ เนื่องจากยังมีผู้ใช้บางกลุ่มที่ชอบใช้งานเงินสด ซึ่งจะต้องมีการปรับตัวในการใช้งานเงินดิจิทัลและนำไปสู่การเปลี่ยนผ่านอย่างค่อยเป็นค่อยไป

มุมมองของธนาคารแห่งประเทศไทยต่อการใช้เงินสด

ธปท. ยืนยันว่าเงินบาทดิจิทัลจะถูกนำมาใช้เป็น “ทางเลือก” เพิ่มเติมในการชำระเงิน ควบคู่ไปกับเงินสดและวิธีการชำระเงินอิเล็กทรอนิกส์อื่น ๆ ที่มีอยู่ในปัจจุบัน ไม่ได้มีเป้าหมายที่จะยกเลิกการใช้ธนบัตรหรือเหรียญกษาปณ์ในทันที การมีตัวเลือกที่หลากหลายจะช่วยตอบสนองความต้องการของประชาชนทุกกลุ่ม โดยเฉพาะกลุ่มที่ยังไม่สามารถเข้าถึงเทคโนโลยีดิจิทัลได้อย่างเต็มที่ หรือกลุ่มที่ยังคงพึงพอใจกับการใช้เงินสดในชีวิตประจำวัน

การเปลี่ยนผ่านสู่สังคมไร้เงินสดอย่างค่อยเป็นค่อยไป

แนวโน้มของสังคมไร้เงินสด (Cashless Society) เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นทั่วโลก และเงินบาทดิจิทัลถือเป็นตัวเร่งสำคัญที่จะขับเคลื่อนประเทศไทยไปในทิศทางนั้น อย่างไรก็ตาม การเปลี่ยนแปลงนี้จะเป็นไปในลักษณะค่อยเป็นค่อยไป (Gradual Transition) โดยภาครัฐและหน่วยงานที่เกี่ยวข้องจะต้องให้ความรู้และสร้างความคุ้นเคยให้กับประชาชนอย่างต่อเนื่อง เพื่อให้การเปลี่ยนผ่านเป็นไปอย่างราบรื่นและไม่ทิ้งใครไว้ข้างหลัง ในระยะยาว สัดส่วนการใช้เงินสดอาจลดลงอย่างมีนัยสำคัญเมื่อประชาชนและร้านค้าส่วนใหญ่หันมาใช้เงินบาทดิจิทัลมากขึ้น แต่เงินสดจะยังคงดำรงอยู่เป็นส่วนหนึ่งของระบบเศรษฐกิจต่อไปอีกระยะหนึ่ง

แนวทางการปรับตัวสำหรับพ่อค้าแม่ค้า

เพื่อใช้ประโยชน์จากโอกาสและรับมือกับความท้าทายที่มาพร้อมกับเงินบาทดิจิทัล ผู้ประกอบการร้านค้าขนาดเล็กจำเป็นต้องเริ่มวางแผนและเตรียมความพร้อมตั้งแต่เนิ่น ๆ การปรับตัวไม่ใช่เพียงแค่การยอมรับเทคโนโลยีใหม่ แต่ยังรวมถึงการปรับกระบวนทัศน์ในการทำธุรกิจอีกด้วย

การเรียนรู้และยอมรับเทคโนโลยีการชำระเงินใหม่

ขั้นตอนแรกที่สำคัญที่สุดคือการเปิดใจเรียนรู้ ผู้ประกอบการควรติดตามข่าวสารจากธนาคารแห่งประเทศไทยและสถาบันการเงินอย่างใกล้ชิด เพื่อทำความเข้าใจวิธีการใช้งานแพลตฟอร์มหรือแอปพลิเคชันที่จะใช้ในการรับ-จ่ายเงินบาทดิจิทัล การเข้าร่วมอบรมหรือศึกษาข้อมูลผ่านช่องทางต่าง ๆ จะช่วยสร้างความมั่นใจและลดอุปสรรคในการใช้งานจริง นอกจากนี้ การเตรียมความพร้อมด้านอุปกรณ์ เช่น สมาร์ทโฟน และการเชื่อมต่ออินเทอร์เน็ตที่เสถียร ก็เป็นปัจจัยพื้นฐานที่ต้องพิจารณา

ประเด็นด้านความปลอดภัยและความเป็นส่วนตัวของข้อมูล

ความปลอดภัยเป็นอีกหนึ่งประเด็นที่ต้องให้ความสำคัญ ผู้ประกอบการควรเรียนรู้วิธีการป้องกันตนเองจากการหลอกลวงทางไซเบอร์ เช่น การตั้งรหัสผ่านที่รัดกุม การไม่เปิดเผยข้อมูลส่วนตัว และการตรวจสอบธุรกรรมอย่างสม่ำเสมอ สำหรับประเด็นความเป็นส่วนตัวของข้อมูล ธปท. ได้ชี้แจงว่าระบบถูกออกแบบมาเพื่อรักษาสมดุลระหว่างการป้องกันอาชญากรรมทางการเงินและความเป็นส่วนตัวของผู้ใช้งาน โดยธนาคารกลางจะสามารถเห็นข้อมูลภาพรวมของธุรกรรม แต่จะไม่สามารถเข้าถึงข้อมูลรายละเอียดการใช้จ่ายของรายบุคคลได้โดยตรง ซึ่งเป็นหลักการที่ช่วยสร้างความเชื่อมั่นให้กับผู้ใช้งาน

บทสรุป และก้าวต่อไปของระบบการเงินไทย

การมาถึงของเงินบาทดิจิทัลไม่ใช่จุดสิ้นสุดของเงินสด แต่เป็นจุดเริ่มต้นของวิวัฒนาการระบบการชำระเงินของประเทศไทยไปสู่มิติใหม่ที่มีประสิทธิภาพ ปลอดภัย และเปิดกว้างต่อนวัตกรรมทางการเงินมากขึ้น สำหรับพ่อค้าแม่ค้าและผู้ประกอบการรายย่อย นี่คือการเปลี่ยนแปลงครั้งสำคัญที่ต้องปรับตัวเพื่อความอยู่รอดและการเติบโตในระยะยาว

การเปิดใจเรียนรู้เทคโนโลยีใหม่ การเตรียมความพร้อมด้านอุปกรณ์ และการสร้างความเข้าใจในระบบการทำงานของเงินบาทดิจิทัล คือกุญแจสำคัญที่จะช่วยให้ผู้ประกอบการสามารถใช้ประโยชน์จากระบบนิเวศทางการเงินใหม่นี้ได้อย่างเต็มศักยภาพ การเปลี่ยนผ่านนี้อาจมีความท้าทายในช่วงแรก แต่ผลลัพธ์ในระยะยาวคือระบบเศรษฐกิจที่คล่องตัวขึ้น ลดต้นทุนแฝง และสร้างโอกาสใหม่ ๆ ให้กับธุรกิจทุกขนาด ดังนั้น การเริ่มต้นเตรียมความพร้อมตั้งแต่วันนี้ จึงเป็นการลงทุนเพื่ออนาคตที่มั่นคงและยั่งยืนในยุคเศรษฐกิจดิจิทัล