พลิกโฉมการใช้เงิน! รู้จัก ‘เงินบาทดิจิทัล’ ก่อนใคร

ในยุคที่เทคโนโลยีดิจิทัลเข้ามามีบทบาทในทุกมิติของชีวิต การเงินและการใช้จ่ายก็กำลังจะเกิดการเปลี่ยนแปลงครั้งสำคัญ ธนาคารแห่งประเทศไทยได้ประกาศเตรียมความพร้อมในการนำร่องใช้สกุลเงินรูปแบบใหม่ ซึ่งจะช่วยพลิกโฉมการใช้เงิน! รู้จัก ‘เงินบาทดิจิทัล’ ก่อนใครจึงเป็นสิ่งจำเป็นเพื่อเตรียมพร้อมรับมือกับอนาคตทางการเงินที่กำลังจะมาถึง

• เงินบาทดิจิทัล หรือ Retail CBDC คือเงินที่ออกโดยธนาคารแห่งประเทศไทย มีสถานะเป็นเงินที่ใช้ชำระหนี้ได้ตามกฎหมายเช่นเดียวกับธนบัตร
• มีมูลค่าคงที่โดยตรึงกับเงินบาทในอัตรา 1:1 ซึ่งแตกต่างจากคริปโตเคอร์เรนซีที่มีความผันผวนสูง
• พัฒนาขึ้นบนเทคโนโลยีบล็อกเชนเพื่อเพิ่มความปลอดภัย ความโปร่งใส และประสิทธิภาพในการทำธุรกรรมทางการเงิน
• มีเป้าหมายเพื่อลดต้นทุนในระบบการเงิน เพิ่มโอกาสการเข้าถึงบริการทางการเงิน และเป็นโครงสร้างพื้นฐานสำหรับนวัตกรรมทางการเงินในอนาคต
• การใช้งานจะผ่านแอปพลิเคชันบนสมาร์ตโฟน โดยต้องแลกเปลี่ยนจากเงินสดหรือเงินฝากผ่านสถาบันการเงินที่ได้รับอนุญาต

เงินบาทดิจิทัลคืออะไร: มิติใหม่ของเงินตราไทย

การเปลี่ยนผ่านสู่ยุคเศรษฐกิจดิจิทัลได้ผลักดันให้เกิดนวัตกรรมทางการเงินมากมาย และหนึ่งในนั้นคือแนวคิดเรื่องสกุลเงินดิจิทัลที่ออกโดยธนาคารกลาง หรือ Central Bank Digital Currency (CBDC) สำหรับประเทศไทย ธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) ได้ริเริ่มโครงการพัฒนา “เงินบาทดิจิทัล” เพื่อเป็นอีกหนึ่งทางเลือกในการชำระเงินสำหรับภาคประชาชน เพิ่มประสิทธิภาพและความปลอดภัยให้กับระบบการเงินโดยรวม และเป็นโครงสร้างพื้นฐานที่สำคัญต่อการพัฒนาเศรษฐกิจดิจิทัลของประเทศในระยะยาว

เงินบาทดิจิทัลในระดับรายย่อย (Retail CBDC) คือเงินบาทในรูปแบบดิจิทัลที่ออกโดย ธปท. ซึ่งมีคุณสมบัติเทียบเท่าธนบัตรที่หมุนเวียนอยู่ในปัจจุบันทุกประการ สามารถใช้ชำระค่าสินค้าและบริการ โอนเงิน และทำธุรกรรมทางการเงินต่างๆ ได้ตามกฎหมาย โดยมีมูลค่าคงที่เสมอที่ 1 บาทดิจิทัล เท่ากับ 1 บาทไทยเสมอ ซึ่งเป็นข้อแตกต่างที่สำคัญจากสินทรัพย์ดิจิทัลหรือคริปโตเคอร์เรนซีประเภทอื่นที่ออกโดยภาคเอกชนและมีความผันผวนของมูลค่าสูง

นิยามและหลักการทำงานพื้นฐาน

ในทางเทคนิค เงินบาทดิจิทัลคือหนี้สินของธนาคารกลางที่อยู่ในรูปแบบดิจิทัล และส่งตรงถึงมือประชาชน เปรียบเสมือนการถือธนบัตรในกระเป๋าเงิน แต่เปลี่ยนรูปแบบมาอยู่ในอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ เช่น สมาร์ตโฟน หลักการสำคัญคือการมีเงินบาทจริงหนุนหลังในอัตราส่วน 1 ต่อ 1 เสมอ หมายความว่าทุกๆ 1 บาทดิจิทัลที่ถูกสร้างขึ้น จะต้องมีเงินบาทจริงสำรองไว้ที่ธนาคารกลาง 1 บาท เพื่อรับประกันเสถียรภาพของมูลค่าและสร้างความเชื่อมั่นให้กับผู้ใช้งาน

การมีอยู่ของเงินบาทดิจิทัลไม่ได้เป็นการยกเลิกเงินสดหรือเงินฝากในบัญชีธนาคาร แต่เป็น “ทางเลือกเพิ่มเติม” ที่จะเข้ามาเสริมระบบการชำระเงินในปัจจุบันให้สมบูรณ์ยิ่งขึ้น ผู้ใช้งานสามารถแลกเปลี่ยนเงินบาทดิจิทัลมาจากเงินสดหรือเงินในบัญชีธนาคารผ่านผู้ให้บริการทางการเงินที่ได้รับอนุญาต เช่น ธนาคารพาณิชย์ หรือผู้ให้บริการที่ไม่ใช่สถาบันการเงิน (Non-bank)

เทคโนโลยีบล็อกเชน: หัวใจของความปลอดภัย

เบื้องหลังการทำงานของเงินบาทดิจิทัลคือเทคโนโลยีการประมวลผลแบบกระจายศูนย์ (Distributed Ledger Technology: DLT) ซึ่งบล็อกเชน (Blockchain) เป็นหนึ่งในรูปแบบของเทคโนโลยีดังกล่าว เทคโนโลยีนี้มีจุดเด่นในเรื่องความปลอดภัยและความโปร่งใส เนื่องจากข้อมูลธุรกรรมจะถูกบันทึกและจัดเก็บในเครือข่ายคอมพิวเตอร์แบบกระจายศูนย์ ทำให้ยากต่อการปลอมแปลงหรือแก้ไขข้อมูลย้อนหลัง

การนำบล็อกเชนมาใช้ช่วยสร้างระบบที่น่าเชื่อถือ ทุกธุรกรรมที่เกิดขึ้นจะถูกตรวจสอบและยืนยันโดยกลไกในระบบ ทำให้มั่นใจได้ว่าการโอนหรือชำระเงินมีความถูกต้องและปลอดภัย นอกจากนี้ เทคโนโลยีดังกล่าวยังสามารถออกแบบให้รองรับธุรกรรมจำนวนมากได้อย่างรวดเร็วและมีประสิทธิภาพ ซึ่งเป็นคุณสมบัติที่จำเป็นสำหรับระบบการชำระเงินระดับประเทศ

เปรียบเทียบความแตกต่าง: เงินบาทดิจิทัล, เงินสด, และคริปโตเคอร์เรนซี

เพื่อให้เห็นภาพที่ชัดเจนยิ่งขึ้น การเปรียบเทียบคุณสมบัติของเงินบาทดิจิทัลกับเงินรูปแบบอื่นที่คุ้นเคยจะช่วยให้เข้าใจถึงบทบาทและจุดเด่นของเงินสกุลใหม่นี้ได้ดียิ่งขึ้น

วัตถุประสงค์และประโยชน์ของการพัฒนาเงินบาทดิจิทัล

การพัฒนาเงินบาทดิจิทัลไม่ได้เป็นเพียงการตามกระแสเทคโนโลยี แต่มีเป้าหมายที่ชัดเจนในการแก้ไขปัญหาและยกระดับระบบการเงินของประเทศให้มีประสิทธิภาพมากขึ้น ซึ่งจะส่งผลดีในหลายมิติ ทั้งต่อประชาชน ภาคธุรกิจ และภาพรวมของเศรษฐกิจ

ประโยชน์ต่อประชาชนและภาคธุรกิจ

ประโยชน์ที่เห็นได้ชัดเจนที่สุดสำหรับผู้ใช้งานทั่วไปคือความสะดวกสบายและต้นทุนที่ลดลง การทำธุรกรรมผ่านเงินบาทดิจิทัลสามารถทำได้ทันที ทุกที่ ทุกเวลา ผ่านแอปพลิเคชันบนสมาร์ตโฟน ช่วยลดค่าใช้จ่ายและเวลาที่เกี่ยวข้องกับการใช้เงินสด เช่น ค่าธรรมเนียมการฝาก-ถอนเงินที่ตู้ ATM หรือเวลาที่ต้องใช้ในการเดินทางไปธนาคาร

สำหรับภาคธุรกิจ เงินบาทดิจิทัลจะช่วยเพิ่มประสิทธิภาพในการบริหารจัดการเงินสด ลดต้นทุนในการขนส่งและจัดเก็บเงินสด รวมถึงความเสี่ยงจากการถูกโจรกรรม นอกจากนี้ ยังเป็นพื้นฐานในการพัฒนานวัตกรรมการชำระเงินรูปแบบใหม่ๆ ที่สามารถตั้งโปรแกรมเงื่อนไขการชำระเงินได้ (Programmable Payment) เช่น การจ่ายเงินตามเงื่อนไขที่กำหนดไว้ล่วงหน้าโดยอัตโนมัติ ซึ่งจะช่วยให้กระบวนการทางธุรกิจมีความรวดเร็วและแม่นยำยิ่งขึ้น อีกทั้งยังเป็นการส่งเสริมสังคมไร้เงินสด ช่วยให้ประชาชนและธุรกิจ โดยเฉพาะผู้ประกอบการรายย่อย สามารถเข้าถึงบริการทางการเงินดิจิทัลได้อย่างทั่วถึงและเท่าเทียม

ประโยชน์ต่อเสถียรภาพเศรษฐกิจและภาครัฐ

ในระดับมหภาค การมีเงินบาทดิจิทัลเป็นโครงสร้างพื้นฐานทางการเงินที่ออกโดยรัฐ จะช่วยลดความเสี่ยงจากการพึ่งพาบริการทางการเงินของภาคเอกชนรายใหญ่เพียงไม่กี่ราย ซึ่งอาจนำไปสู่การผูกขาดหรือการใช้ข้อมูลส่วนบุคคลของผู้ใช้ในทางที่ไม่เหมาะสม การมี CBDC จะเป็นทางเลือกที่ปลอดภัยและอยู่ภายใต้การกำกับดูแลของภาครัฐ ช่วยรักษาเสถียรภาพของระบบการเงินโดยรวม

บาทดิจิทัลไม่ใช่คริปโตเคอร์เรนซีที่มีความผันผวนสูงและเสี่ยงต่อการถูกใช้ในทางไม่ถูกต้อง แต่เป็นเงินที่มีการค้ำประกันอย่างเป็นทางการจากธนาคารแห่งประเทศไทย

นอกจากนี้ ภาครัฐยังสามารถใช้ประโยชน์จากข้อมูลการใช้จ่ายผ่านเงินบาทดิจิทัล (ในรูปแบบที่ไม่ระบุตัวตนเพื่อรักษาความเป็นส่วนตัว) ในการออกแบบและดำเนินนโยบายทางเศรษฐกิจได้อย่างตรงจุดและมีประสิทธิภาพมากขึ้น เช่น การส่งผ่านเงินช่วยเหลือหรือมาตรการกระตุ้นเศรษฐกิจไปยังกลุ่มเป้าหมายได้โดยตรงและรวดเร็ว ช่วยลดการรั่วไหลของงบประมาณและติดตามผลของนโยบายได้อย่างแม่นยำ

การใช้งานและการเข้าถึง: เงินบาทดิจิทัลในชีวิตจริง

แม้ว่าเงินบาทดิจิทัลจะยังอยู่ในช่วงของการทดลองและพัฒนา แต่ธนาคารแห่งประเทศไทยได้วางกรอบแนวทางการใช้งานไว้เพื่อให้ประชาชนและภาคส่วนที่เกี่ยวข้องได้เตรียมความพร้อม

ขั้นตอนการแลกเปลี่ยนและจัดเก็บ

การเข้าถึงเงินบาทดิจิทัลจะเริ่มต้นจากการที่ผู้ใช้งานนำเงินสดหรือเงินฝากในบัญชีธนาคารไปแลกเปลี่ยนกับผู้ให้บริการทางการเงินที่ได้รับอนุญาตจาก ธปท. เช่น ธนาคารพาณิชย์ หรือผู้ให้บริการ e-Wallet ต่างๆ เมื่อแลกเปลี่ยนแล้ว เงินบาทดิจิทัลจะถูกโอนเข้ามาเก็บไว้ใน “วอลเล็ต” (Digital Wallet) ซึ่งเป็นแอปพลิเคชันบนสมาร์ตโฟน

จากนั้น ผู้ใช้งานสามารถใช้เงินในวอลเล็ตนี้เพื่อชำระค่าสินค้าและบริการตามร้านค้าที่รองรับ หรือโอนให้กับบุคคลอื่นได้ทันที ซึ่งกระบวนการใช้งานจะมีความคล้ายคลึงกับการใช้แอปพลิเคชัน Mobile Banking หรือ e-Wallet ที่มีอยู่ในปัจจุบัน แต่มีความแตกต่างที่สำคัญคือ เงินที่อยู่ในวอลเล็ตของ CBDC นั้นเป็นเงินที่ออกโดยธนาคารกลางโดยตรง ไม่ใช่เป็นเพียงยอดเงินคงเหลือในบัญชีของผู้ให้บริการเอกชน

แผนการทดลองและอนาคตการใช้งานในวงกว้าง

ธนาคารแห่งประเทศไทยได้วางแผนการทดลองใช้เงินบาทดิจิทัลในวงจำกัด (Pilot Test) โดยเริ่มดำเนินการในช่วงปลายปี 2565 ร่วมกับธนาคารพาณิชย์และผู้ให้บริการทางการเงินหลายแห่ง การทดลองนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อทดสอบประสิทธิภาพและความปลอดภัยของระบบในสภาพแวดล้อมจริง รวมถึงศึกษาพฤติกรรมและความคิดเห็นของผู้ใช้งาน เพื่อนำข้อมูลมาปรับปรุงและพัฒนาระบบให้พร้อมก่อนการนำไปใช้งานในวงกว้าง

การตัดสินใจว่าจะนำเงินบาทดิจิทัลมาใช้เป็นการทั่วไปหรือไม่และเมื่อไหร่นั้น จะขึ้นอยู่กับผลการทดสอบและความพร้อมของทุกภาคส่วน ทั้งในด้านเทคโนโลยี กฎระเบียบ และความเข้าใจของประชาชน ซึ่ง ธปท. จะพิจารณาอย่างรอบคอบถึงประโยชน์และผลกระทบในทุกมิติ เพื่อให้มั่นใจว่าการเปลี่ยนแปลงครั้งนี้จะสร้างประโยชน์สูงสุดให้กับประเทศ

ความเข้าใจที่ถูกต้อง: สิ่งที่เงินบาทดิจิทัล “ไม่ใช่”

ท่ามกลางกระแสความสนใจในสินทรัพย์ดิจิทัล อาจเกิดความสับสนระหว่างเงินบาทดิจิทัลและคริปโตเคอร์เรนซี จึงจำเป็นต้องทำความเข้าใจให้ชัดเจนว่าเงินบาทดิจิทัลนั้น ไม่ใช่ คริปโตเคอร์เรนซีอย่าง Bitcoin หรือ Ethereum และ ไม่ใช่ สินทรัพย์เพื่อการลงทุนหรือเก็งกำไร เนื่องจากมูลค่าของเงินบาทดิจิทัลถูกกำหนดให้คงที่เสมอ ไม่ได้มีความผันผวนตามกลไกตลาดเหมือนสินทรัพย์ดิจิทัลอื่นๆ

นอกจากนี้ เงินบาทดิจิทัลยังไม่ใช่การทดแทนเงินสดหรือเงินฝากธนาคารโดยสิ้นเชิง แต่เป็น “ทางเลือก” ใหม่ที่เข้ามาทำงานร่วมกับระบบการเงินเดิมเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพและตอบสนองต่อโลกที่เปลี่ยนแปลงไป ประชาชนจะยังคงสามารถใช้เงินสดและบริการทางการเงินผ่านธนาคารได้ตามปกติ

บทสรุป: ก้าวต่อไปของเศรษฐกิจไทยในยุคดิจิทัล

การพัฒนาเงินบาทดิจิทัลถือเป็นก้าวที่สำคัญในการวางโครงสร้างพื้นฐานทางการเงินของประเทศไทยเพื่อรองรับเศรษฐกิจดิจิทัลในอนาคต ด้วยคุณสมบัติที่โดดเด่นทั้งในด้านความปลอดภัย เสถียรภาพของมูลค่า และประสิทธิภาพในการทำธุรกรรม เงินบาทดิจิทัลมีศักยภาพที่จะช่วยลดต้นทุนทางการเงิน เพิ่มโอกาสในการเข้าถึงบริการทางการเงินสำหรับประชาชนทุกกลุ่ม และสนับสนุนการพัฒนานวัตกรรมทางการเงินใหม่ๆ

แม้จะยังอยู่ในช่วงของการศึกษาและทดลอง แต่การทำความเข้าใจเกี่ยวกับเงินบาทดิจิทัลตั้งแต่เนิ่นๆ จะช่วยให้ทุกภาคส่วนสามารถเตรียมความพร้อมและปรับตัวรับกับการเปลี่ยนแปลงที่กำลังจะมาถึงได้อย่างราบรื่น การมาถึงของเงินบาทดิจิทัลไม่ได้เป็นเพียงการเปลี่ยนแปลงทางเทคโนโลยี แต่เป็นวิวัฒนาการที่สำคัญของระบบนิเวศทางการเงิน ที่จะนำพาเศรษฐกิจไทยก้าวไปสู่ความทันสมัย มั่นคง และยั่งยืนในโลกดิจิทัลต่อไป