เปิดโปง Shrinkflation ขนมเล็กลงในราคาเดิม

ปรากฏการณ์ เปิดโปง Shrinkflation ขนมเล็กลงในราคาเดิม กำลังเป็นที่จับตามองในหมู่ผู้บริโภคทั่วโลก รวมถึงในประเทศไทย เมื่อสินค้าอุปโภคบริโภคที่คุ้นเคย โดยเฉพาะขนมและของว่างต่างๆ มีขนาดหรือปริมาณลดลงอย่างแนบเนียน แต่ยังคงจำหน่ายในราคาเท่าเดิม กลยุทธ์ดังกล่าวสะท้อนถึงแรงกดดันด้านต้นทุนที่ผู้ผลิตต้องเผชิญ และส่งผลกระทบโดยตรงต่ออำนาจการซื้อและค่าครองชีพของประชาชนอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้

ภาพรวมของ Shrinkflation

• Shrinkflation คือกลยุทธ์การตลาดที่ผู้ผลิตลดปริมาณหรือขนาดของสินค้าลง แต่ยังคงราคาจำหน่ายไว้เท่าเดิม เพื่อรับมือกับต้นทุนการผลิตที่สูงขึ้น
• สาเหตุหลักมาจากราคาวัตถุดิบที่เพิ่มขึ้น, ค่าขนส่งจากราคาน้ำมันที่ผันผวน, ภาระทางภาษี และการแข่งขันที่รุนแรงในตลาด ซึ่งบีบให้ผู้ผลิตต้องหาทางรักษากำไร
• ปรากฏการณ์นี้พบได้ทั่วไปในสินค้าอุปโภคบริโภค โดยเฉพาะในกลุ่มอาหาร เครื่องดื่ม และขนมขบเคี้ยว ซึ่งผู้บริโภคอาจไม่ทันสังเกตเห็นการเปลี่ยนแปลงในทันที
• ผลกระทบที่เกิดขึ้นคือผู้บริโภคต้องจ่ายเงินในราคาเดิม แต่ได้รับสินค้าน้อยลง ซึ่งเท่ากับเป็นการขึ้นราคาสินค้าทางอ้อม หรือที่เรียกว่า “การขึ้นราคาแฝง”
• การตระหนักรู้และตรวจสอบข้อมูลผลิตภัณฑ์ เช่น ปริมาณสุทธิและราคาต่อหน่วย เป็นสิ่งสำคัญสำหรับผู้บริโภคเพื่อรักษาผลประโยชน์ของตนเองในภาวะเศรษฐกิจปัจจุบัน

เจาะลึก Shrinkflation: กลยุทธ์ลดขนาด ตรึงราคา

ในภาวะที่เศรษฐกิจมีความผันผวนและต้นทุนการผลิตปรับตัวสูงขึ้นอย่างต่อเนื่อง ผู้ผลิตสินค้าต่างต้องเผชิญกับความท้าทายในการรักษาส่วนแบ่งทางการตลาดและผลกำไร การขึ้นราคาสินค้าโดยตรงอาจเป็นทางเลือกที่เสี่ยงต่อการสูญเสียลูกค้าให้กับคู่แข่ง ด้วยเหตุนี้ กลยุทธ์ทางการตลาดที่เรียกว่า Shrinkflation จึงถูกนำมาใช้อย่างแพร่หลายมากขึ้น มันคือวิธีการปรับขึ้นราคาสินค้าอย่างเงียบๆ โดยอาศัยการเปลี่ยนแปลงที่ผู้บริโภคอาจสังเกตได้ยาก

คำนิยามและแนวคิดพื้นฐาน

Shrinkflation เป็นคำผสมที่มาจากคำว่า “Shrink” (หดตัว, เล็กลง) และ “Inflation” (เงินเฟ้อ) ซึ่งอธิบายถึงสถานการณ์ที่ปริมาณหรือขนาดของผลิตภัณฑ์ถูกลดลง ในขณะที่ราคายังคงเท่าเดิมหรือเพิ่มขึ้นเพียงเล็กน้อย ถือเป็นรูปแบบหนึ่งของการขึ้นราคาสินค้าทางอ้อม หรือ “การขึ้นราคาแฝง” (Hidden Inflation) เนื่องจากผู้บริโภคจ่ายเงินเท่าเดิมแต่ได้รับสินค้าน้อยลง ทำให้ราคาต่อหน่วยน้ำหนักหรือปริมาณสูงขึ้นโดยไม่รู้ตัว

กลยุทธ์นี้มักถูกนำมาใช้กับสินค้าที่จำหน่ายในบรรจุภัณฑ์เดิมหรือมีการปรับเปลี่ยนบรรจุภัณฑ์เพียงเล็กน้อย เพื่อไม่ให้ผู้บริโภคสังเกตเห็นความแตกต่างได้ง่าย การเปลี่ยนแปลงอาจเกิดขึ้นในหลายมิติ เช่น การลดน้ำหนักสุทธิของขนมขบเคี้ยวในถุง, การลดจำนวนชิ้นของบิสกิตในกล่อง, หรือแม้แต่การออกแบบบรรจุภัณฑ์ให้มีก้นขวดที่นูนขึ้นเพื่อลดปริมาตรของเหลว

ความสัมพันธ์กับภาวะเงินเฟ้อ

Shrinkflation มีความเชื่อมโยงโดยตรงกับภาวะเงินเฟ้อและแรงกดดันด้านต้นทุนการผลิต เมื่อต้นทุนวัตถุดิบ, ค่าจ้างแรงงาน, ค่าพลังงาน และค่าขนส่งเพิ่มสูงขึ้น ผู้ผลิตมีทางเลือกไม่มากนักในการรักษาอัตรากำไร ทางเลือกแรกคือการขึ้นราคาขายโดยตรง ซึ่งอาจส่งผลให้ผู้บริโภคหันไปซื้อสินค้าของคู่แข่งที่ราคาถูกกว่า ทางเลือกที่สองคือการยอมรับกำไรที่ลดลง ซึ่งไม่ยั่งยืนในระยะยาว และทางเลือกที่สามคือการลดต้นทุนการผลิตด้วยวิธีต่างๆ ซึ่งหนึ่งในนั้นคือการใช้ Shrinkflation

โดยการเลือกที่จะลดขนาดสินค้าแทนการขึ้นราคา ผู้ผลิตหวังว่าผู้บริโภคจะอ่อนไหวต่อการเปลี่ยนแปลงของปริมาณน้อยกว่าการเปลี่ยนแปลงของราคา ซึ่งมักจะเป็นเช่นนั้นจริงในทางปฏิบัติ ผู้คนส่วนใหญ่มักจดจำราคาของสินค้าที่ซื้อเป็นประจำได้ แต่ไม่ค่อยได้ตรวจสอบปริมาณสุทธิบนฉลากทุกครั้งที่ซื้อ ด้วยเหตุนี้ Shrinkflation จึงกลายเป็นเครื่องมือสำคัญสำหรับบริษัทต่างๆ ในการรับมือกับสภาวะเศรษฐกิจที่ต้นทุนสูงขึ้นโดยไม่ทำให้ลูกค้าตกใจกับการปรับราคาอย่างโจ่งแจ้ง

ปัจจัยขับเคลื่อนที่ทำให้เกิด Shrinkflation

ปรากฏการณ์ Shrinkflation ไม่ได้เกิดขึ้นโดยไม่มีสาเหตุ แต่เป็นผลลัพธ์จากแรงกดดันทางเศรษฐกิจและธุรกิจหลายประการที่บีบให้ผู้ผลิตต้องปรับตัวเพื่อความอยู่รอด การทำความเข้าใจปัจจัยเหล่านี้จะช่วยให้เห็นภาพรวมว่าเหตุใดสินค้าในชั้นวางจึงมีขนาดเล็กลง

ต้นทุนวัตถุดิบที่พุ่งสูงขึ้น

ปัจจัยที่สำคัญที่สุดประการหนึ่งคือราคาของวัตถุดิบที่ใช้ในการผลิตสินค้าปรับตัวสูงขึ้นอย่างต่อเนื่อง ไม่ว่าจะเป็นวัตถุดิบทางการเกษตร เช่น ข้าวสาลี, ข้าวโพด, น้ำตาล, หรือโกโก้ ไปจนถึงส่วนประกอบอื่นๆ เช่น น้ำมันพืชและสารปรุงแต่งรสชาติต่างๆ ความผันผวนของสภาพอากาศ, โรคระบาดในพืชและสัตว์, หรือการเปลี่ยนแปลงนโยบายการเกษตรในประเทศผู้ผลิตรายใหญ่ ล้วนส่งผลกระทบต่ออุปทานและทำให้ราคาวัตถุดิบถีบตัวสูงขึ้น เมื่อต้นทุนส่วนนี้เพิ่มขึ้น ผู้ผลิตจึงจำเป็นต้องหาทางชดเชย ซึ่งการลดปริมาณสินค้าเป็นหนึ่งในวิธีที่นิยมใช้

ราคาพลังงานและค่าขนส่ง

ราคาน้ำมันและพลังงานเป็นอีกหนึ่งตัวแปรสำคัญที่มีผลกระทบเป็นวงกว้างต่อต้นทุนการผลิตทั้งหมด ตั้งแต่กระบวนการผลิตในโรงงานที่ต้องใช้ไฟฟ้าและเครื่องจักร ไปจนถึงขั้นตอนการขนส่งสินค้าจากโรงงานไปยังคลังสินค้าและร้านค้าปลีก เมื่อราคาน้ำมันในตลาดโลกปรับตัวสูงขึ้น ค่าขนส่งก็จะเพิ่มขึ้นตามไปด้วย ต้นทุนที่เพิ่มขึ้นในส่วนนี้จะถูกผลักภาระต่อไปในห่วงโซ่อุปทาน จนท้ายที่สุดผู้ผลิตต้องหาวิธีรักษาระดับราคาขายปลีกเพื่อไม่ให้กระทบต่อผู้บริโภคมากเกินไป และ Shrinkflation ก็เป็นทางออกที่ดูเหมือนจะนุ่มนวลที่สุด

ภาระด้านภาษีและกฎระเบียบ

การเปลี่ยนแปลงนโยบายของภาครัฐ เช่น การขึ้นภาษีสรรพสามิตหรือการเก็บภาษีเฉพาะสำหรับสินค้าบางประเภท ก็เป็นปัจจัยที่กระตุ้นให้เกิด Shrinkflation ได้เช่นกัน ตัวอย่างที่ชัดเจนคือ “ภาษีน้ำตาล” หรือภาษีความหวานที่หลายประเทศนำมาใช้เพื่อส่งเสริมสุขภาพของประชาชน ภาษีดังกล่าวทำให้ผู้ผลิตเครื่องดื่มและขนมหวานมีต้นทุนสูงขึ้น ผู้ผลิตบางรายอาจเลือกที่จะปรับลดปริมาณน้ำตาลในผลิตภัณฑ์ แต่หลายรายเลือกที่จะลดขนาดของสินค้าลงเพื่อชดเชยต้นทุนภาษีที่เพิ่มขึ้นโดยไม่ต้องขึ้นราคาขาย

แรงกดดันจากการแข่งขันในตลาด

ในตลาดที่มีการแข่งขันสูง โดยเฉพาะสินค้าอุปโภคบริโภคที่มียี่ห้อต่างๆ มากมายให้เลือก การกำหนดราคาถือเป็นเรื่องละเอียดอ่อนอย่างยิ่ง การขึ้นราคาเพียงเล็กน้อยอาจทำให้ลูกค้าเปลี่ยนใจไปซื้อสินค้าของคู่แข่งได้ทันที ด้วยเหตุนี้ ผู้ผลิตจึงพยายามหลีกเลี่ยงการขึ้นราคาป้ายอย่างชัดเจน การใช้กลยุทธ์ Shrinkflation ช่วยให้พวกเขาสามารถรักษาระดับราคาที่แข่งขันได้ในตลาด ในขณะที่ยังสามารถจัดการกับต้นทุนที่สูงขึ้นได้ เป็นการแข่งขันกันอย่างเงียบๆ ผ่านการปรับลดขนาดแทนการปรับขึ้นราคา

ตัวอย่างที่เกิดขึ้นจริงในตลาด

Shrinkflation ไม่ใช่แค่ทฤษฎีทางเศรษฐศาสตร์ แต่เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นจริงและสามารถพบเห็นได้ในชีวิตประจำวัน ทั้งในตลาดประเทศไทยและต่างประเทศ โดยเฉพาะในกลุ่มสินค้าขนมและของว่าง ซึ่งเป็นกลุ่มที่ผู้บริโภคมีความอ่อนไหวต่อราคาค่อนข้างสูง

กรณีศึกษาในประเทศไทย: ขนมโมจิ

หนึ่งในตัวอย่างที่ถูกหยิบยกขึ้นมาพูดถึงในประเทศไทยคือกรณีของขนมโมจิ ของฝากชื่อดังจากจังหวัดนครสวรรค์ ในช่วงเวลาที่ต้นทุนวัตถุดิบหลัก เช่น แป้งและน้ำตาล รวมถึงค่าแรงและค่าขนส่งปรับตัวสูงขึ้น ผู้ผลิตหลายรายต้องเผชิญกับทางเลือกระหว่างการขึ้นราคาขายหรือการปรับเปลี่ยนผลิตภัณฑ์ เพื่อรักษฐานลูกค้าและราคาจำหน่ายที่คุ้นเคย ผู้ผลิตบางรายได้เลือกใช้วิธีลดขนาดของขนมโมจิลงเล็กน้อยในขณะที่ยังคงขายในราคาเดิม การกระทำดังกล่าวเป็นตัวอย่างที่ชัดเจนของการใช้ Shrinkflation เพื่อบริหารจัดการต้นทุนและลดผลกระทบต่อการตัดสินใจซื้อของผู้บริโภคในสภาวะที่ของแพงขึ้น

ตัวอย่างจากตลาดขนมขบเคี้ยวระดับโลก

ในตลาดโลก มีกรณีศึกษาของ Shrinkflation เกิดขึ้นกับแบรนด์ขนมขบเคี้ยวและขนมหวานชื่อดังมากมาย ตัวอย่างเช่น:

• ขนมขบเคี้ยวประเภทมันฝรั่งทอดและข้าวโพดอบกรอบ: แบรนด์อย่าง Lay’s, Cheetos, และ Tostitos เคยมีการปรับลดปริมาณสุทธิในถุงลง โดยให้เหตุผลเรื่องต้นทุนการผลิตที่สูงขึ้น ทำให้ผู้บริโภคได้รับขนมน้อยลงในราคาเท่าเดิม
• ช็อกโกแลตและลูกกวาด: สินค้าอย่าง Reese’s Milk Chocolate Miniatures หรือ M&M’s ก็มีการปรับลดน้ำหนักสุทธิในบรรจุภัณฑ์ขนาดต่างๆ ลงอย่างมีนัยสำคัญในช่วงหลายปีที่ผ่านมา เพื่อรับมือกับราคาวัตถุดิบอย่างโกโก้และน้ำตาลที่ผันผวน

การเปลี่ยนแปลงเหล่านี้มักเกิดขึ้นอย่างเงียบเชียบ และผู้บริโภคอาจไม่ทันสังเกตเห็นหากไม่ได้เปรียบเทียบขนาดบรรจุภัณฑ์เก่ากับใหม่โดยตรง

ผลกระทบโดยตรงต่อผู้บริโภค

แม้ว่า Shrinkflation จะเป็นกลยุทธ์ที่ช่วยให้ผู้ผลิตสามารถอยู่รอดได้ในสภาวะต้นทุนสูง แต่ผลกระทบที่เกิดขึ้นนั้นตกอยู่กับผู้บริโภคโดยตรง ซึ่งหลายครั้งเป็นการส่งผลกระทบในลักษณะที่ค่อยเป็นค่อยไปและสังเกตได้ยาก

การจ่ายเงินเท่าเดิมแต่ได้รับสินค้าน้อยลง เท่ากับว่าอำนาจการซื้อของผู้บริโภคลดลงอย่างเงียบๆ นี่คือผลกระทบที่แท้จริงของ Shrinkflation ต่อค่าครองชีพในชีวิตประจำวัน

ผลกระทบหลักคือการลดทอนมูลค่าของเงินที่ผู้บริโภคจ่ายไป เมื่อปริมาณสินค้าลดลงแต่ราคายังคงเดิม หมายความว่าราคาต่อหน่วยของสินค้า (เช่น ราคาต่อกรัม หรือราคาต่อมิลลิลิตร) ได้เพิ่มสูงขึ้นแล้ว หากผู้บริโภคยังคงซื้อสินค้าในปริมาณเท่าเดิมที่เคยซื้อเป็นประจำ ก็จะต้องจ่ายเงินมากขึ้นในภาพรวม ซึ่งส่งผลโดยตรงต่อค่าครองชีพและงบประมาณของครัวเรือน

นอกจากนี้ Shrinkflation ยังอาจนำไปสู่ความรู้สึกไม่ไว้วางใจต่อแบรนด์สินค้าได้ หากผู้บริโภคค้นพบว่าสินค้าที่ซื้อประจำมีขนาดเล็กลงโดยไม่มีการแจ้งให้ทราบล่วงหน้าอย่างชัดเจน อาจทำให้เกิดความรู้สึกว่ากำลังถูกเอาเปรียบ ซึ่งในระยะยาวอาจส่งผลเสียต่อภาพลักษณ์และความภักดีต่อแบรนด์ได้ หลายฝ่ายจึงมองว่าการสื่อสารอย่างโปร่งใสเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงปริมาณสินค้าเป็นสิ่งที่จำเป็นเพื่อรักษาความสัมพันธ์ที่ดีกับลูกค้า

แนวทางการเป็นผู้บริโภคที่เท่าทัน

ในยุคที่ Shrinkflation กลายเป็นเรื่องปกติ การเป็นผู้บริโภคที่ชาญฉลาดและเท่าทันสถานการณ์เป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่งเพื่อรักษาผลประโยชน์ของตนเอง การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการจับจ่ายใช้สอยเพียงเล็กน้อยก็สามารถช่วยให้ตัดสินใจซื้อได้อย่างคุ้มค่ามากขึ้น

1. อ่านฉลากอย่างละเอียด: พัฒนานิสัยในการตรวจสอบข้อมูลบนบรรจุภัณฑ์ทุกครั้ง โดยเฉพาะอย่างยิ่ง “ปริมาณสุทธิ” หรือ “น้ำหนักสุทธิ” อย่าตัดสินใจซื้อโดยอาศัยเพียงขนาดของกล่องหรือถุงเพียงอย่างเดียว เพราะบรรจุภัณฑ์อาจถูกออกแบบมาให้ดูใหญ่กว่าปริมาณสินค้าที่อยู่ภายใน
2. เปรียบเทียบราคาต่อหน่วย: แทนที่จะดูแค่ราคาขายปลีก ให้หันมาเปรียบเทียบ “ราคาต่อหน่วย” ซึ่งมักจะแสดงไว้บนป้ายราคาที่ชั้นวางสินค้าในซูเปอร์มาร์เก็ตขนาดใหญ่ การเปรียบเทียบราคาต่อกรัม, ต่อ 100 กรัม, หรือต่อชิ้น จะช่วยให้เห็นว่าสินค้ายี่ห้อใดหรือขนาดใดมีความคุ้มค่ามากที่สุดอย่างแท้จริง
3. สังเกตการเปลี่ยนแปลงของบรรจุภัณฑ์: หากสังเกตเห็นว่าบรรจุภัณฑ์ของสินค้าที่ซื้อประจำมีการออกแบบใหม่ ให้ลองตรวจสอบปริมาณสุทธิเปรียบเทียบกับรุ่นเก่า เพราะบ่อยครั้งที่การเปลี่ยนแปลงดีไซน์ถูกใช้เป็นโอกาสในการปรับลดขนาดสินค้าไปพร้อมกัน
4. พิจารณาแบรนด์ทางเลือกหรือสินค้าเฮาส์แบรนด์: ลองเปิดใจให้กับสินค้าจากแบรนด์อื่นๆ หรือสินค้าเฮาส์แบรนด์ (House Brand) ของร้านค้าปลีก ซึ่งในบางครั้งอาจมีราคาต่อหน่วยที่ถูกกว่าและยังไม่ได้รับผลกระทบจาก Shrinkflation มากเท่ากับแบรนด์ชั้นนำ

บทสรุปและมุมมองในอนาคต

Shrinkflation หรือปรากฏการณ์ “ขนมเล็กลงในราคาเดิม” เป็นกลยุทธ์ทางธุรกิจที่เกิดขึ้นเพื่อตอบสนองต่อแรงกดดันด้านต้นทุนที่สูงขึ้นในระบบเศรษฐกิจ ทั้งจากราคาวัตถุดิบ, พลังงาน, และการแข่งขันในตลาด แม้จะเป็นวิธีการที่ช่วยให้ผู้ผลิตสามารถประคองธุรกิจต่อไปได้โดยไม่ต้องปรับขึ้นราคาอย่างชัดเจน แต่ก็ส่งผลกระทบโดยตรงต่อผู้บริโภคที่ต้องได้รับสินค้าน้อยลงในราคาที่เท่าเดิม ถือเป็นการเพิ่มขึ้นของค่าครองชีพทางอ้อม

ในอนาคต ตราบใดที่สภาวะเศรษฐกิจยังคงมีความผันผวนและต้นทุนการผลิตมีแนวโน้มสูงขึ้น Shrinkflation ก็จะยังคงเป็นกลยุทธ์ที่ผู้ผลิตนำมาใช้อย่างต่อเนื่อง ดังนั้น ภาระในการปกป้องผลประโยชน์จึงตกอยู่ที่ผู้บริโภคเอง การสร้างความตระหนักรู้และปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการซื้อ โดยหันมาใส่ใจรายละเอียดของผลิตภัณฑ์มากขึ้น เช่น การตรวจสอบปริมาณสุทธิและเปรียบเทียบราคาต่อหน่วย จะเป็นเครื่องมือสำคัญที่ช่วยให้สามารถบริหารจัดการค่าใช้จ่ายและทำการตัดสินใจซื้อได้อย่างคุ้มค่าและเท่าทันในโลกการตลาดยุคใหม่