เงินบาทดิจิทัลมาแล้ว! กระทบชีวิตเราทุกคนอย่างไร

เมื่อการพัฒนาเทคโนโลยีการเงินก้าวไปข้างหน้าอย่างไม่หยุดยั้ง ธนาคารแห่งประเทศไทยได้ประกาศเดินหน้าทดสอบ เงินบาทดิจิทัลมาแล้ว! กระทบชีวิตเราทุกคนอย่างไร จึงเป็นคำถามสำคัญที่หลายคนสงสัย สกุลเงินรูปแบบใหม่นี้ หรือที่เรียกว่า Central Bank Digital Currency (CBDC) กำลังจะเข้ามามีบทบาทในระบบเศรษฐกิจและวิถีชีวิตของคนไทยนับตั้งแต่ปี 2568 เป็นต้นไป การทำความเข้าใจถึงหลักการทำงาน ผลกระทบ และความแตกต่างจากบริการธนาคารผ่านมือถือที่ใช้อยู่ในปัจจุบัน จึงเป็นสิ่งจำเป็นเพื่อเตรียมพร้อมรับมือกับการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่นี้

ประเด็นสำคัญที่ต้องจับตามอง

• เงินบาทดิจิทัลคือสกุลเงินดิจิทัลที่ออกและควบคุมโดยธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) โดยตรง มีมูลค่าคงที่เทียบเท่าเงินบาทปกติในอัตรา 1:1
• ถูกออกแบบมาเพื่อใช้ชำระเงินในชีวิตประจำวันแทนเงินสด มีความสะดวก รวดเร็ว และปลอดภัยสูง ผ่านแอปพลิเคชันกระเป๋าเงินอิเล็กทรอนิกส์ (E-wallet)
• มีศักยภาพในการกระตุ้นเศรษฐกิจผ่านนโยบายภาครัฐ เช่น โครงการแจกเงินดิจิทัล และเพิ่มความโปร่งใสในระบบการเงินเพื่อลดปัญหาการฟอกเงิน
• มีความแตกต่างจาก Mobile Banking ที่เราใช้กันอยู่ โดย Mobile Banking เป็นเพียงตัวกลางเข้าถึงเงินฝากในธนาคารพาณิชย์ แต่เงินบาทดิจิทัลคือเงินที่ออกโดยธนาคารกลางโดยตรง
• การนำมาใช้งานจริงยังคงมีความท้าทายที่ต้องบริหารจัดการอย่างรอบคอบ ทั้งในด้านความเสี่ยงต่อเสถียรภาพของระบบธนาคารพาณิชย์ และความปลอดภัยทางไซเบอร์

ทำความเข้าใจเงินบาทดิจิทัล (CBDC) ฉบับสมบูรณ์

การเปลี่ยนผ่านสู่สังคมไร้เงินสดในประเทศไทยกำลังจะก้าวไปอีกขั้น ด้วยการมาถึงของ “เงินบาทดิจิทัล” ซึ่งเป็นโครงการที่ธนาคารแห่งประเทศไทยให้ความสำคัญและผลักดันอย่างต่อเนื่อง เพื่อพัฒนาระบบการชำระเงินของประเทศให้ทันสมัยและมีประสิทธิภาพสูงสุด แต่หลายคนอาจยังมีข้อสงสัยว่าเงินบาทดิจิทัลคืออะไร และจะเข้ามาเปลี่ยนแปลงวิถีการใช้จ่ายของเราได้อย่างไร

นิยามและความหมายของเงินบาทดิจิทัล

เงินบาทดิจิทัล (Digital Baht) หรือ Central Bank Digital Currency (CBDC) คือ สกุลเงินที่อยู่ในรูปแบบดิจิทัล ออกและรับรองมูลค่าโดยธนาคารแห่งประเทศไทย ซึ่งเป็นธนาคารกลางของประเทศโดยตรง สิ่งนี้ทำให้เงินบาทดิจิทัลมีสถานะเป็นเงินที่ใช้ชำระหนี้ได้ตามกฎหมาย (Legal Tender) เช่นเดียวกับธนบัตรและเหรียญกษาปณ์ที่เราใช้กันอยู่ในปัจจุบัน

จุดเด่นที่สำคัญที่สุดคือความมั่นคงของมูลค่า โดยเงินบาทดิจิทัลถูกออกแบบให้มีลักษณะคล้ายกับ Stablecoin ที่มีการหนุนหลังด้วยสินทรัพย์จริง ในกรณีนี้คือเงินบาทปกติ โดยมูลค่าจะถูกผูกไว้ในอัตราส่วน 1:1 เสมอ หมายความว่า เงินบาทดิจิทัลจำนวน 1 บาท จะมีมูลค่าเท่ากับเงินสด 1 บาทเสมอ เนื่องจากมีเงินบาทจริงสำรองไว้ในบัญชีของธนาคารแห่งประเทศไทยตลอดเวลา หลักการนี้ช่วยสร้างความเชื่อมั่นให้กับผู้ใช้งานว่าจะไม่มีความผันผวนของมูลค่าเหมือนกับสกุลเงินดิจิทัลประเภทอื่น ๆ เช่น คริปโทเคอร์เรนซี

หลักการทำงาน: จากเงินสดสู่ E-Wallet

แนวคิดหลักของเงินบาทดิจิทัลคือการสร้างเงินสดในรูปแบบอิเล็กทรอนิกส์ที่ทุกคนสามารถเข้าถึงและใช้งานได้ง่าย การใช้งานจะเริ่มต้นจากการที่ประชาชนนำเงินสดหรือเงินฝากในบัญชีธนาคารไปแลกเปลี่ยนเป็นเงินบาทดิจิทัลผ่านสถาบันการเงินหรือผู้ให้บริการที่ได้รับอนุญาตจากธนาคารแห่งประเทศไทย

เมื่อแลกเปลี่ยนแล้ว เงินบาทดิจิทัลจะถูกโอนเข้ามาเก็บไว้ใน “กระเป๋าเงินอิเล็กทรอนิกส์” หรือ E-wallet ซึ่งเป็นแอปพลิเคชันบนสมาร์ทโฟนที่พัฒนาขึ้นโดยเฉพาะ ผู้ใช้งานสามารถนำเงินใน E-wallet นี้ไปใช้จ่ายซื้อสินค้าและบริการตามร้านค้าต่าง ๆ ทั้งแบบออนไลน์และออฟไลน์ รวมถึงการโอนเงินให้บุคคลอื่นได้อย่างสะดวกและรวดเร็ว ไม่ต่างจากการใช้จ่ายผ่านแอปพลิเคชันธนาคารในปัจจุบัน แต่มีความแตกต่างในเชิงโครงสร้างเบื้องหลัง ซึ่งจะกล่าวถึงในลำดับต่อไป

ผลกระทบในวงกว้าง: โอกาสและความท้าทาย

การนำเงินบาทดิจิทัลมาใช้งานอย่างแพร่หลายจะส่งผลกระทบต่อระบบเศรษฐกิจและสังคมในหลายมิติ ตั้งแต่พฤติกรรมการใช้จ่ายในชีวิตประจำวันของประชาชน ไปจนถึงโครงสร้างของระบบการเงินและการดำเนินนโยบายของภาครัฐ ซึ่งสามารถแบ่งผลกระทบออกเป็นด้านโอกาสและด้านความท้าทายได้ดังนี้

ข้อดีและโอกาสที่เกิดขึ้น

เพิ่มความสะดวกและรวดเร็วในการใช้จ่าย

ประโยชน์ที่เห็นได้ชัดเจนที่สุดสำหรับประชาชนคือความสะดวกสบายในการทำธุรกรรม การใช้เงินบาทดิจิทัลจะช่วยลดความจำเป็นในการพกพาเงินสดหรือบัตรเครดิต/เดบิต ทำให้การชำระเงินทั้งในร้านค้าและบนแพลตฟอร์มออนไลน์เป็นไปอย่างรวดเร็วและราบรื่นยิ่งขึ้น นอกจากนี้ยังอาจช่วยลดต้นทุนที่เกี่ยวข้องกับการจัดการเงินสดของภาคธุรกิจ เช่น ค่าขนส่ง หรือค่าธรรมเนียมในการรับชำระเงิน

กลไกกระตุ้นเศรษฐกิจยุคใหม่

เงินบาทดิจิทัลจะเป็นเครื่องมือสำคัญสำหรับภาครัฐในการดำเนินนโยบายการคลัง ตัวอย่างเช่น โครงการแจกเงินดิจิทัล 10,000 บาท สามารถดำเนินการได้อย่างมีประสิทธิภาพและตรงกลุ่มเป้าหมายมากขึ้น รัฐบาลสามารถโอนเงินเข้าสู่ E-wallet ของประชาชนได้โดยตรง ซึ่งช่วยให้เงินกระจายสู่ระบบเศรษฐกิจได้อย่างรวดเร็ว กระตุ้นการบริโภคและเพิ่มกำลังซื้อ โดยเฉพาะในกลุ่มผู้มีรายได้น้อย ซึ่งจะส่งผลดีต่อการขยายตัวของเศรษฐกิจในภาพรวม

ยกระดับความโปร่งใสและลดปัญหาอาชญากรรมทางการเงิน

เนื่องจากเงินบาทดิจิทัลถูกออกและควบคุมโดยธนาคารแห่งประเทศไทย ทำให้ทุกธุรกรรมสามารถถูกบันทึกและตรวจสอบย้อนหลังได้ง่ายขึ้น คุณสมบัตินี้จะช่วยเพิ่มความโปร่งใสให้กับระบบการเงินของประเทศอย่างมีนัยสำคัญ และเป็นเครื่องมือที่มีประสิทธิภาพในการต่อสู้กับปัญหาอาชญากรรมทางการเงิน เช่น การฟอกเงิน การทุจริตคอร์รัปชัน หรือการสนับสนุนทางการเงินแก่การก่อการร้าย เพราะเส้นทางการเงินจะมีความชัดเจนและติดตามได้ง่ายกว่าการใช้เงินสด

เงินบาทดิจิทัลไม่เพียงแต่เป็นการเปลี่ยนแปลงวิธีการชำระเงิน แต่ยังเป็นการวางรากฐานโครงสร้างพื้นฐานทางการเงินใหม่ เพื่อรองรับเศรษฐกิจและสังคมดิจิทัลอย่างเต็มรูปแบบในอนาคตของประเทศไทย

ความเสี่ยงและประเด็นที่ต้องพิจารณา

ผลกระทบต่อเสถียรภาพของระบบธนาคารพาณิชย์

หนึ่งในความท้าทายที่สำคัญที่สุดคือผลกระทบต่อธนาคารพาณิชย์ หากประชาชนจำนวนมากหันมาถือครองเงินบาทดิจิทัลแทนการฝากเงินไว้กับธนาคาร อาจเกิดปรากฏการณ์ที่เรียกว่า “การลดบทบาทของตัวกลางทางการเงิน” (Disintermediation) ซึ่งหมายถึงการที่ประชาชนถอนเงินฝากออกจากระบบธนาคารเพื่อนำไปแลกเป็นเงินดิจิทัล สิ่งนี้จะส่งผลให้ธนาคารพาณิชย์มีสภาพคล่องลดลง และอาจกระทบต่อความสามารถในการปล่อยสินเชื่อ ซึ่งเป็นหัวใจสำคัญของระบบเศรษฐกิจ ในระยะยาวอาจส่งผลต่ออัตราดอกเบี้ยและเสถียรภาพของระบบการเงินโดยรวมได้

ความท้าทายด้านความปลอดภัยทางไซเบอร์

เมื่อระบบการเงินทั้งหมดขึ้นอยู่กับโครงสร้างพื้นฐานทางดิจิทัล ความปลอดภัยทางไซเบอร์จึงกลายเป็นประเด็นที่มีความสำคัญสูงสุด ระบบเงินบาทดิจิทัลจำเป็นต้องมีมาตรการป้องกันการโจมตีทางไซเบอร์ การแฮกข้อมูล หรือการโจรกรรมที่เข้มแข็งและรัดกุม เพื่อสร้างความเชื่อมั่นให้กับผู้ใช้งาน การปกป้องข้อมูลส่วนบุคคลของผู้ใช้ก็เป็นอีกหนึ่งประเด็นที่ต้องให้ความสำคัญ เพื่อไม่ให้เกิดการนำข้อมูลการใช้จ่ายไปใช้ในทางที่ผิดหรือไม่ได้รับอนุญาต การสร้างสมดุลระหว่างความโปร่งใสในการตรวจสอบและความเป็นส่วนตัวของข้อมูลจึงเป็นโจทย์ที่ท้าทายอย่างยิ่ง

เปรียบเทียบชัดๆ: เงินบาทดิจิทัล ต่างจาก Mobile Banking อย่างไร

แม้ว่าประสบการณ์ใช้งานเบื้องต้นอาจดูคล้ายคลึงกัน คือการทำธุรกรรมผ่านแอปพลิเคชันบนสมาร์ทโฟน แต่ในเชิงโครงสร้างและสถานะทางกฎหมาย เงินบาทดิจิทัลและบริการ Mobile Banking มีความแตกต่างกันอย่างสิ้นเชิง การทำความเข้าใจความแตกต่างเหล่านี้จะช่วยให้เห็นภาพที่ชัดเจนขึ้นว่าเหตุใดเงินบาทดิจิทัลจึงเป็นการเปลี่ยนแปลงครั้งสำคัญ

บทสรุป: การเตรียมพร้อมสู่อนาคตการเงินของไทย

การมาถึงของ เงินบาทดิจิทัล ถือเป็นหมุดหมายสำคัญของการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานทางการเงินของประเทศไทย เพื่อก้าวเข้าสู่ยุคเศรษฐกิจดิจิทัลอย่างเต็มตัว สกุลเงินรูปแบบใหม่นี้มอบโอกาสในการเพิ่มประสิทธิภาพ ความรวดเร็ว และความโปร่งใสให้กับระบบการชำระเงิน พร้อมทั้งยังเป็นเครื่องมือสำคัญสำหรับภาครัฐในการดำเนินนโยบายทางเศรษฐกิจให้เกิดประสิทธิผลสูงสุด

อย่างไรก็ตาม การเปลี่ยนแปลงครั้งนี้ยังมาพร้อมกับความท้าทายที่ต้องมีการบริหารจัดการอย่างรอบคอบ ทั้งในมิติของผลกระทบต่อระบบธนาคารพาณิชย์ และการสร้างหลักประกันด้านความปลอดภัยทางไซเบอร์ที่แข็งแกร่งเพื่อปกป้องทรัพย์สินและข้อมูลของประชาชน การทดสอบอย่างเต็มรูปแบบที่กำลังจะเกิดขึ้นในปี 2568 จะเป็นก้าวสำคัญในการประเมินผลกระทบและปรับปรุงระบบให้มีความพร้อมมากที่สุด ก่อนที่จะนำมาใช้งานในวงกว้าง ดังนั้น การติดตามข้อมูลและทำความเข้าใจเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงที่กำลังจะเกิดขึ้นจึงเป็นสิ่งจำเป็นสำหรับทุกคน เพื่อที่จะสามารถปรับตัวและใช้ประโยชน์จากเทคโนโลยีการเงินแห่งอนาคตนี้ได้อย่างเต็มศักยภาพ