ล้างบางบัญชีผี! รัฐสั่งใช้ระบบ AI คุมธุรกิจ

รัฐบาลไทยกำลังยกระดับการกำกับดูแลภาคธุรกิจครั้งใหญ่ผ่านการนำเทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์ (AI) เข้ามาใช้ในการตรวจสอบและจัดการการดำเนินงานที่ผิดกฎหมาย นโยบายนี้ส่งสัญญาณถึงการเปลี่ยนแปลงที่สำคัญสำหรับผู้ประกอบการและนิติบุคคลทั่วประเทศ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในด้านการตรวจสอบบัญชีและภาษี

ทิศทางใหม่ของภาครัฐในการกำกับดูแลธุรกิจ

การประกาศนโยบาย ล้างบางบัญชีผี! รัฐสั่งใช้ระบบ AI คุมธุรกิจ นับเป็นก้าวสำคัญที่สะท้อนถึงการปรับเปลี่ยนกระบวนทัศน์ในการกำกับดูแลภาคเศรษฐกิจของไทย จากเดิมที่พึ่งพาการตรวจสอบโดยเจ้าหน้าที่เป็นหลัก ไปสู่การใช้เทคโนโลยีขั้นสูงเพื่อเพิ่มความแม่นยำและประสิทธิภาพ ความเคลื่อนไหวนี้เกิดขึ้นท่ามกลางความท้าทายของธุรกิจนอกระบบและปัญหาการหลีกเลี่ยงภาษีที่ส่งผลกระทบต่อเสถียรภาพทางเศรษฐกิจของประเทศ การนำ AI เข้ามาใช้จึงไม่ได้เป็นเพียงการปรับปรุงเครื่องมือ แต่เป็นการปฏิรูปโครงสร้างการตรวจสอบทั้งหมดเพื่อให้ทันต่อรูปแบบการทำธุรกิจในยุคดิจิทัลที่มีความซับซ้อนมากยิ่งขึ้น

นโยบายนี้มีความเกี่ยวข้องโดยตรงกับผู้ประกอบการทุกขนาด ตั้งแต่วิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อม (SME) ไปจนถึงบริษัทขนาดใหญ่ เนื่องจากระบบ AI จะถูกนำมาใช้ในการตรวจสอบบัญชีและธุรกรรมทางการเงินอย่างเข้มข้น โดยมีเป้าหมายเพื่อตรวจจับความผิดปกติที่อาจบ่งชี้ถึงการดำเนินงานที่ไม่ถูกต้องตามกฎหมาย เช่น การสร้างบัญชีปลอม หรือ “บัญชีผี” เพื่อหลีกเลี่ยงภาระทางภาษี ดังนั้น ผู้ประกอบการจำเป็นต้องทำความเข้าใจถึงการเปลี่ยนแปลงที่กำลังจะเกิดขึ้นและเตรียมความพร้อมในการปรับระบบการจัดการบัญชีและการเงินให้สอดคล้องกับมาตรฐานใหม่ที่ขับเคลื่อนด้วยเทคโนโลยี เพื่อให้สามารถดำเนินธุรกิจต่อไปได้อย่างราบรื่นและโปร่งใส

ศักยภาพของ AI ในการปฏิรูปการทำงานภาครัฐ

ปัญญาประดิษฐ์ หรือ AI ในบริบทของการกำกับดูแลภาครัฐ หมายถึง ระบบคอมพิวเตอร์ที่ถูกออกแบบให้สามารถวิเคราะห์ข้อมูลปริมาณมหาศาล (Big Data) เพื่อค้นหารูปแบบความสัมพันธ์และความผิดปกติที่มนุษย์อาจมองข้ามไป ระบบ AI สามารถเรียนรู้และพัฒนาความสามารถของตนเองได้อย่างต่อเนื่อง ทำให้การตรวจสอบมีความแม่นยำและรวดเร็วยิ่งขึ้น ซึ่งศักยภาพดังกล่าวได้ถูกนำมาใช้เพื่อแก้ไขปัญหาที่เรื้อรังและเพิ่มประสิทธิภาพการทำงานของหน่วยงานภาครัฐอย่างที่ไม่เคยมีมาก่อน

การนำเทคโนโลยี AI มาปรับใช้ ถือเป็นการยกระดับครั้งสำคัญในการปฏิรูประบบราชการไทย โดยมีเป้าหมายเพื่อเพิ่มความโปร่งใส ลดขั้นตอนที่ซ้ำซ้อน และสร้างความเชื่อมั่นให้กับทุกภาคส่วนในระบบเศรษฐกิจ

กรณีศึกษา: การปราบปรามเว็บไซต์ผิดกฎหมาย

ตัวอย่างที่ชัดเจนที่สุดของการนำ AI มาใช้ในภาครัฐคือการดำเนินงานของกระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม (ดีอี) ในการจัดการกับเว็บไซต์ที่ผิดกฎหมาย เช่น เว็บพนันออนไลน์ หรือเว็บไซต์ที่ละเมิดลิขสิทธิ์ ในอดีต กระบวนการตรวจจับและสั่งปิดเว็บไซต์เหล่านี้ต้องอาศัยเจ้าหน้าที่ในการตรวจสอบและรวบรวมหลักฐาน ซึ่งเป็นกระบวนการที่ใช้เวลาและมีข้อจำกัดด้านทรัพยากรบุคคล ทำให้สามารถปิดเว็บไซต์ได้ประมาณ 3,000 เว็บไซต์ต่อสัปดาห์เท่านั้น

อย่างไรก็ตาม หลังจากการนำระบบ AI เข้ามาช่วยวิเคราะห์และตรวจจับ ระบบสามารถทำงานได้อย่างอัตโนมัติและต่อเนื่องตลอด 24 ชั่วโมง ส่งผลให้ประสิทธิภาพเพิ่มขึ้นอย่างก้าวกระโดด โดยสามารถระบุและดำเนินการปิดเว็บไซต์ผิดกฎหมายได้มากถึง 3,000 เว็บไซต์ต่อวัน ซึ่งคิดเป็นการเพิ่มขึ้นของประสิทธิภาพถึง 7 เท่าเมื่อเทียบกับวิธีการเดิม ความสำเร็จนี้แสดงให้เห็นถึงศักยภาพของ AI ในการเปลี่ยนโฉมการทำงานของภาครัฐให้มีความรวดเร็วและเด็ดขาดยิ่งขึ้น

ผลกระทบต่อภาคธุรกิจ โดยเฉพาะ SME

จากความสำเร็จในการปราบปรามเว็บไซต์ผิดกฎหมาย รัฐบาลจึงมีแผนขยายผลการใช้ AI ไปยังหน่วยงานอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องกับการกำกับดูแลเศรษฐกิจโดยตรง เช่น กระทรวงพาณิชย์และกรมสรรพากร โดยมีเป้าหมายเพื่อนำระบบ AI บัญชี มาใช้ในการตรวจสอบความถูกต้องของบัญชีและภาระภาษี SME และนิติบุคคลทุกขนาด การเปลี่ยนแปลงนี้จะส่งผลให้การตรวจสอบบัญชีมีความเข้มข้นและครอบคลุมมากยิ่งขึ้น

ระบบ e-Tax ที่มีอยู่จะถูกยกระดับด้วย AI ทำให้การตรวจสอบบัญชีสามารถทำได้แบบเรียลไทม์และตรวจจับความผิดปกติได้อย่างรวดเร็ว เช่น การยื่นรายได้ไม่ตรงกับธุรกรรมจริง หรือการสร้างค่าใช้จ่ายปลอมเพื่อลดหย่อนภาษี สำหรับผู้ประกอบการ SME ที่อาจยังใช้ระบบบัญชีแบบดั้งเดิม การเปลี่ยนแปลงนี้ถือเป็นความท้าทายที่ต้องเร่งปรับตัว โดยการนำเทคโนโลยีบัญชีดิจิทัลมาใช้และจัดทำเอกสารทางการเงินให้มีความถูกต้องโปร่งใสจะเป็นสิ่งจำเป็นอย่างยิ่ง เพื่อหลีกเลี่ยงปัญหาที่อาจเกิดขึ้นจากการตรวจสอบของกรมสรรพากรในอนาคต

กรอบกฎหมาย AI ฉบับแรก: สร้างสมดุลระหว่างนวัตกรรมและการควบคุม

การนำ AI มาใช้อย่างแพร่หลายทำให้เกิดคำถามเกี่ยวกับความปลอดภัย ความเป็นส่วนตัว และความรับผิดชอบ เพื่อจัดการกับข้อกังวลเหล่านี้และสร้างความเชื่อมั่นให้กับทุกภาคส่วน รัฐบาลจึงกำลังอยู่ในกระบวนการจัดทำร่างกฎหมาย AI ฉบับแรกของประเทศไทย ซึ่งถือเป็นโครงสร้างพื้นฐานที่สำคัญในการกำกับดูแลเทคโนโลยีให้เป็นไปในทิศทางที่เหมาะสมและเกิดประโยชน์สูงสุดต่อสังคมโดยรวม

หลักการสำคัญของร่างกฎหมาย AI

ร่างกฎหมายดังกล่าวไม่ได้มีจุดประสงค์เพื่อขัดขวางการพัฒนานวัตกรรม แต่ถูกออกแบบมาเพื่อสร้างกรอบการทำงานที่ชัดเจนและส่งเสริมการใช้ AI อย่างรับผิดชอบ โดยมีหลักการสำคัญหลายประการ ได้แก่:

• ความปลอดภัยของระบบ (System Security): กำหนดมาตรฐานขั้นต่ำสำหรับระบบ AI เพื่อให้มั่นใจว่ามีความปลอดภัยจากการถูกโจมตีทางไซเบอร์และสามารถทำงานได้อย่างน่าเชื่อถือ
• การจัดการข้อมูลส่วนบุคคล (Personal Data Management): สร้างแนวปฏิบัติในการรวบรวม จัดเก็บ และใช้ข้อมูลส่วนบุคคลโดยระบบ AI ให้สอดคล้องกับกฎหมายคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล (PDPA)
• ความโปร่งใสและความสามารถในการอธิบายได้ (Transparency and Explainability): กำหนดให้ระบบ AI ที่มีการตัดสินใจสำคัญสามารถอธิบายเหตุผลเบื้องหลังการตัดสินใจนั้นได้ เพื่อให้สามารถตรวจสอบและรับผิดชอบได้
• การป้องกันประโยชน์สาธารณะ (Public Interest Protection): กำกับดูแลการใช้ AI ในภาคส่วนที่อ่อนไหว เช่น การแพทย์ การเงิน และความยุติธรรม เพื่อป้องกันผลกระทบเชิงลบต่อสังคม

การแบ่งระดับความเสี่ยงเพื่อการกำกับดูแลที่เหมาะสม

หนึ่งในแนวคิดหลักของร่างกฎหมาย AI คือการแบ่งระดับความเสี่ยงของระบบ AI ออกเป็นประเภทต่างๆ เพื่อให้สามารถออกแบบมาตรการควบคุมที่เหมาะสมกับบริบทการใช้งาน แทนที่จะใช้กฎเกณฑ์เดียวกันกับ AI ทุกประเภท โดยอาจแบ่งได้ดังนี้:

1. AI ความเสี่ยงต่ำ (Low Risk): เช่น แชตบอตที่ให้ข้อมูลทั่วไป ซึ่งอาจไม่ต้องการการกำกับดูแลที่เข้มงวดมากนัก
2. AI ความเสี่ยงปานกลาง (Medium Risk): เช่น ระบบแนะนำสินค้าบนแพลตฟอร์มอีคอมเมิร์ซ ซึ่งอาจต้องมีข้อกำหนดด้านความโปร่งใสในการทำงาน
3. AI ความเสี่ยงสูง (High Risk): เช่น ระบบอนุมัติสินเชื่อ หรือระบบที่ใช้ในการวินิจฉัยทางการแพทย์ ซึ่งต้องผ่านมาตรฐานการตรวจสอบที่เข้มงวดและมีกลไกการกำกับดูแลที่ชัดเจน

แนวทางนี้จะช่วยสร้างสมดุลระหว่างการส่งเสริมนวัตกรรมและการปกป้องสิทธิของผู้บริโภคและประโยชน์สาธารณะ ทำให้การพัฒนาและการลงทุนด้าน AI ในประเทศสามารถเติบโตได้อย่างยั่งยืนภายใต้กรอบกติกาที่เป็นที่ยอมรับ

การประยุกต์ใช้ AI ในภาคเอกชน: ภาพสะท้อนจากสถาบันการเงิน

นอกเหนือจากภาครัฐแล้ว ภาคเอกชนในประเทศไทยก็ได้เริ่มนำ AI มาประยุกต์ใช้ในการดำเนินธุรกิจอย่างกว้างขวาง โดยเฉพาะในกลุ่มอุตสาหกรรมการเงินและการธนาคาร ซึ่งมีการแข่งขันสูงและต้องการความแม่นยำในการตัดสินใจ การนำ AI เข้ามาช่วยวิเคราะห์ข้อมูลลูกค้าและบริหารความเสี่ยงได้กลายเป็นปัจจัยสำคัญที่ช่วยเพิ่มขีดความสามารถในการแข่งขันและสร้างความเชื่อมั่นให้กับลูกค้า

วิสัยทัศน์ AI-First Bank สู่การยกระดับบริการ

ธนาคารไทยพาณิชย์ (SCB) เป็นหนึ่งในตัวอย่างที่ประกาศวิสัยทัศน์การเป็น “AI-First Bank” แห่งแรกในประเทศไทย ซึ่งสะท้อนถึงความมุ่งมั่นในการนำ AI มาเป็นแกนหลักในการขับเคลื่อนองค์กร การประยุกต์ใช้ AI ในธนาคารมีหลากหลายมิติ เช่น:

• การอนุมัติสินเชื่อ: ระบบ AI สามารถวิเคราะห์ข้อมูลทางการเงินและพฤติกรรมของลูกค้าได้อย่างรวดเร็วและแม่นยำ ทำให้กระบวนการพิจารณาและอนุมัติสินเชื่อทำได้เร็วขึ้น ลดระยะเวลารอคอยและเพิ่มโอกาสในการเข้าถึงแหล่งทุนสำหรับลูกค้า
• การบริการลูกค้า: การใช้แชตบอตที่ขับเคลื่อนด้วย AI เพื่อตอบคำถามและให้คำแนะนำเบื้องต้นแก่ลูกค้าตลอด 24 ชั่วโมง ช่วยลดภาระงานของพนักงานและสร้างประสบการณ์ที่ดีให้กับลูกค้า
• การให้คำแนะนำด้านการลงทุน: AI สามารถวิเคราะห์ข้อมูลตลาดและพฤติกรรมการลงทุนส่วนบุคคล เพื่อให้คำแนะนำการลงทุนที่เหมาะสมกับเป้าหมายและความเสี่ยงของลูกค้าแต่ละราย

การนำ AI มาใช้ในลักษณะนี้ไม่เพียงแต่ช่วยเพิ่มประสิทธิภาพภายในองค์กร แต่ยังเป็นการสร้างมาตรฐานใหม่ของการให้บริการทางการเงินที่ตอบสนองต่อความต้องการของลูกค้าในยุคดิจิทัลได้ดียิ่งขึ้น ความสำเร็จของภาคธนาคารจึงเป็นภาพสะท้อนที่ชัดเจนว่า AI ไม่ใช่อุปสรรค แต่เป็นเครื่องมืออันทรงพลังที่สามารถช่วยพัฒนาและบริหารจัดการธุรกิจให้เติบโตได้อย่างยั่งยืน

บทสรุปและแนวทางการเตรียมความพร้อมสำหรับอนาคต

นโยบายของภาครัฐในการนำระบบ AI มาใช้เพื่อควบคุมธุรกิจและปราบปรามการดำเนินการที่ผิดกฎหมาย ถือเป็นการเปลี่ยนแปลงครั้งสำคัญที่จะส่งผลกระทบต่อภูมิทัศน์ทางธุรกิจของไทยในระยะยาว การใช้ AI เพื่อตรวจสอบบัญชีและภาษีจะทำให้การกำกับดูแลมีความเข้มข้น โปร่งใส และมีประสิทธิภาพมากขึ้น ซึ่งเป็นสิ่งที่ผู้ประกอบการทุกคนต้องเตรียมพร้อมรับมือ

ในขณะเดียวกัน การพัฒนากรอบกฎหมาย AI และการนำเทคโนโลยีนี้ไปใช้อย่างแพร่หลายในภาคเอกชน แสดงให้เห็นถึงทิศทางของประเทศที่มุ่งสู่เศรษฐกิจดิจิทัลอย่างเต็มรูปแบบ เทคโนโลยี AI ไม่ได้เป็นเพียงเครื่องมือสำหรับภาครัฐ แต่ยังเป็นโอกาสสำหรับภาคธุรกิจในการยกระดับประสิทธิภาพและสร้างสรรค์นวัตกรรมใหม่ๆ

ดังนั้น สำหรับผู้ประกอบการ การเตรียมความพร้อมที่ดีที่สุดคือการเริ่มต้นปรับตัวตั้งแต่วันนี้ การศึกษาและทำความเข้าใจเกี่ยวกับระบบบัญชีดิจิทัลและระบบ e-Tax เป็นสิ่งจำเป็นอย่างยิ่ง รวมถึงการติดตามความคืบหน้าของกฎหมายและเทคโนโลยีที่เกี่ยวข้องอย่างใกล้ชิด เพื่อให้สามารถวางแผนและปรับกลยุทธ์ทางธุรกิจได้อย่างทันท่วงที การเปลี่ยนแปลงนี้อาจเป็นความท้าทาย แต่ในขณะเดียวกันก็เป็นโอกาสสำหรับธุรกิจที่พร้อมจะปรับตัวเข้าสู่มาตรฐานใหม่ของความโปร่งใสและประสิทธิภาพในยุคดิจิทัล