แบงก์ชาติจ่อเลิกเงินสด? ส่องอนาคตเงินบาทดิจิทัล

การเปลี่ยนผ่านสู่ยุคดิจิทัลได้ส่งผลกระทบต่อทุกมิติของสังคม รวมถึงระบบการเงินที่กำลังเผชิญกับการเปลี่ยนแปลงครั้งสำคัญ แนวคิดเกี่ยวกับ “สังคมไร้เงินสด” และการมาถึงของสกุลเงินดิจิทัลที่ออกโดยธนาคารกลาง (Central Bank Digital Currency หรือ CBDC) กำลังเป็นที่จับตามองทั่วโลก สำหรับประเทศไทย ธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) ได้เดินหน้าศึกษาและพัฒนา “เงินบาทดิจิทัล” อย่างต่อเนื่อง เพื่อเตรียมความพร้อมสำหรับภูมิทัศน์ทางการเงินแห่งอนาคต

ประเด็นสำคัญที่น่าจับตามอง

• เงินบาทดิจิทัล (CBDC) เป็นสกุลเงินที่ออกและรับรองโดยธนาคารแห่งประเทศไทย มีสถานะเทียบเท่าเงินสด แต่มาในรูปแบบดิจิทัล สร้างความเชื่อมั่นและเสถียรภาพ แตกต่างจากคริปโตเคอร์เรนซีภาคเอกชน
• เป้าหมายหลัก คือการเพิ่มประสิทธิภาพ ลดต้นทุนในระบบการเงิน ส่งเสริมความโปร่งใส และเปิดประตูสู่นวัตกรรมทางการเงินใหม่ๆ เพื่อขับเคลื่อนเศรษฐกิจดิจิทัลของประเทศ
• การเปลี่ยนผ่านเป็นไปอย่างค่อยเป็นค่อยไป ธปท. ยังไม่มีนโยบายยกเลิกการใช้ธนบัตรและเหรียญกษาปณ์ในทันที แต่จะพัฒนาเงินบาทดิจิทัลเป็นทางเลือกควบคู่กันไป เพื่อให้ประชาชนและภาคธุรกิจได้ปรับตัว
• โครงการทดสอบ ได้เริ่มต้นตั้งแต่ปลายปี 2565 โดยร่วมมือกับสถาบันการเงินและผู้ให้บริการต่างๆ เพื่อศึกษาผลกระทบและความเป็นไปได้ในวงกว้างก่อนนำมาใช้จริง
• เสถียรภาพของเงินบาท ยังคงแข็งแกร่งและได้รับความเชื่อมั่นจากนักลงทุนต่างชาติในปี 2568 ซึ่งเป็นรากฐานสำคัญในการพัฒนาระบบการเงินดิจิทัลให้มั่นคง

ทิศทางการเงินแห่งอนาคตของไทย

ประเด็นเรื่อง แบงก์ชาติจ่อเลิกเงินสด? ส่องอนาคตเงินบาทดิจิทัล ได้รับความสนใจอย่างกว้างขวาง เนื่องจากสะท้อนถึงการเปลี่ยนแปลงเชิงโครงสร้างของระบบเศรษฐกิจไทย การพัฒนานี้ไม่ได้เป็นเพียงการนำเทคโนโลยีใหม่มาใช้ แต่เป็นส่วนหนึ่งของยุทธศาสตร์ “การเงินแห่งอนาคต” ของธนาคารแห่งประเทศไทย ที่มุ่งยกระดับโครงสร้างพื้นฐานทางการเงินของประเทศให้พร้อมรับมือกับความท้าทายและโอกาสในยุคดิจิทัล การเคลื่อนไหวนี้สอดคล้องกับพฤติกรรมของผู้บริโภคที่เปลี่ยนแปลงไปอย่างชัดเจน โดยเฉพาะการยอมรับและใช้งานระบบชำระเงินดิจิทัล เช่น การโอนเงินผ่านมือถือ และการสแกน QR Code ที่เพิ่มขึ้นอย่างก้าวกระโดดในช่วงหลายปีที่ผ่านมา

ดังนั้น การทำความเข้าใจเกี่ยวกับเงินบาทดิจิทัลจึงมีความสำคัญอย่างยิ่ง ไม่ใช่แค่สำหรับผู้เชี่ยวชาญในแวดวงการเงิน แต่ยังรวมถึงประชาชนทั่วไปและผู้ประกอบการทุกระดับ ตั้งแต่ร้านค้าขนาดเล็กไปจนถึงองค์กรขนาดใหญ่ เพราะนี่คืออนาคตที่จะเข้ามามีบทบาทในชีวิตประจำวันและกำหนดทิศทางของเศรษฐกิจไทยในระยะกลางถึงยาว

เจาะลึกเงินบาทดิจิทัล (CBDC): คืออะไร?

ก่อนจะวิเคราะห์ถึงผลกระทบและอนาคต จำเป็นต้องทำความเข้าใจพื้นฐานของเงินบาทดิจิทัลให้ชัดเจนก่อนว่ามีลักษณะอย่างไร และแตกต่างจากสินทรัพย์ดิจิทัลอื่นๆ ที่มีอยู่ในตลาดอย่างไร

นิยามและความสำคัญของ CBDC

เงินบาทดิจิทัล หรือ Retail CBDC คือ สกุลเงินดิจิทัลที่ออกโดยธนาคารแห่งประเทศไทย ซึ่งเป็นธนาคารกลางของประเทศ มีสถานะเป็นเงินที่ใช้ชำระหนี้ได้ตามกฎหมาย (Legal Tender) เช่นเดียวกับธนบัตรและเหรียญกษาปณ์ที่ใช้อยู่ในปัจจุบัน สิ่งนี้หมายความว่า เงินบาทดิจิทัล 1 หน่วย จะมีมูลค่าเท่ากับเงินบาทปกติ 1 บาทเสมอ ไม่มีความผันผวนของมูลค่าในตัวเอง

หัวใจสำคัญของ CBDC คือการเป็น “หนี้สินโดยตรงของธนาคารกลาง” ซึ่งหมายความว่าผู้ถือเงินบาทดิจิทัลจะมีความเสี่ยงด้านเครดิตเป็นศูนย์ เพราะได้รับการค้ำประกันจากธนาคารกลางโดยตรง ต่างจากการฝากเงินในธนาคารพาณิชย์ ซึ่งในทางเทคนิคแล้วถือเป็นหนี้สินของธนาคารพาณิชย์นั้นๆ แม้จะมีความเสี่ยงต่ำมากก็ตาม คุณสมบัตินี้ทำให้ CBDC เป็นสินทรัพย์ดิจิทัลที่มีความปลอดภัยสูงสุดในระบบการเงิน

เงินบาทดิจิทัลไม่ใช่คริปโตเคอร์เรนซีสกุลใหม่ แต่คือเงินบาทในรูปแบบดิจิทัลที่ออกโดยธนาคารกลาง เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพและความปลอดภัยให้กับระบบการชำระเงินของประเทศ

เปรียบเทียบความแตกต่าง: เงินบาทดิจิทัล vs. คริปโตเคอร์เรนซี

หลายคนอาจสับสนระหว่างเงินบาทดิจิทัลกับคริปโตเคอร์เรนซีที่ออกโดยภาคเอกชน เช่น Bitcoin หรือ Ethereum ซึ่งในความเป็นจริงแล้ว ทั้งสองสิ่งนี้มีความแตกต่างกันโดยสิ้นเชิงในหลายมิติ ทั้งในด้านผู้ออก, เสถียรภาพของมูลค่า, และวัตถุประสงค์การใช้งาน

แผนการพัฒนาและทดลองใช้เงินบาทดิจิทัลในประเทศไทย

ธนาคารแห่งประเทศไทยไม่ได้เพียงแค่ศึกษาแนวคิด แต่ได้ลงมือดำเนินการพัฒนาและทดสอบเงินบาทดิจิทัลอย่างเป็นรูปธรรม เพื่อให้แน่ใจว่าการนำมาใช้งานจริงจะราบรื่นและเกิดประโยชน์สูงสุด

จากแนวคิดสู่การทดสอบจริง

โครงการพัฒนาเงินบาทดิจิทัลได้เริ่มเข้าสู่ขั้นตอนการทดสอบในวงจำกัด (Pilot Test) ตั้งแต่ช่วงปลายปี 2565 โดย ธปท. ได้ร่วมมือกับสถาบันการเงินชั้นนำทั้งธนาคารพาณิชย์และผู้ให้บริการที่ไม่ใช่สถาบันการเงิน (Non-bank) เพื่อทดลองใช้งานในสภาพแวดล้อมจริง การทดสอบนี้ครอบคลุมกิจกรรมพื้นฐานทางการเงิน 3 ประเภท ได้แก่

1. การชำระเงิน: ทดสอบการโอนและชำระค่าสินค้าและบริการในชีวิตประจำวัน
2. การฝาก-ถอน: ทดสอบกระบวนการแปลงเงินฝากในบัญชีธนาคารเป็นเงินบาทดิจิทัล และในทางกลับกัน
3. การใช้งานในระดับพื้นฐาน: ศึกษาพฤติกรรมและความเข้าใจของผู้ใช้งานจริง เพื่อนำข้อมูลมาปรับปรุงและพัฒนาต่อไป

การทดสอบในลักษณะนี้มีความสำคัญอย่างยิ่ง เพราะช่วยให้ ธปท. และผู้เกี่ยวข้องสามารถประเมินความเป็นไปได้ทางเทคโนโลยี, การตอบรับของประชาชน, และผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นกับระบบการเงินโดยรวมได้อย่างรอบด้าน

วัตถุประสงค์หลักของโครงการ

เป้าหมายของการพัฒนาเงินบาทดิจิทัลไม่ได้มุ่งเน้นไปที่การยกเลิกเงินสด แต่เป็นการสร้างทางเลือกใหม่ที่ตอบโจทย์โลกยุคดิจิทัล โดยมีวัตถุประสงค์หลักดังนี้

• เพิ่มประสิทธิภาพของระบบการชำระเงิน: ลดขั้นตอนและต้นทุนที่เกี่ยวข้องกับการบริหารจัดการเงินสด เช่น การพิมพ์ธนบัตร, การขนส่ง, การนับ และการเก็บรักษา
• สร้างความโปร่งใสและลดปัญหาเศรษฐกิจนอกระบบ: ธุรกรรมผ่านระบบดิจิทัลสามารถตรวจสอบได้ง่ายกว่า ซึ่งอาจช่วยลดปัญหาการทุจริตและการฟอกเงินได้ในระยะยาว
• ส่งเสริมการเข้าถึงบริการทางการเงิน (Financial Inclusion): สำหรับประชาชนในพื้นที่ห่างไกลหรือผู้ที่ไม่มีบัญชีธนาคาร เงินบาทดิจิทัลอาจเป็นช่องทางใหม่ในการเข้าถึงบริการทางการเงินพื้นฐานได้สะดวกขึ้น
• เป็นรากฐานสำหรับนวัตกรรม: โครงสร้างพื้นฐานของ CBDC ที่ทำงานบนเทคโนโลยีอย่างบล็อกเชน สามารถต่อยอดไปสู่นวัตกรรมบริการทางการเงินใหม่ๆ ที่ไม่สามารถทำได้ด้วยระบบปัจจุบัน

ผลกระทบและโอกาส: เมื่อเงินบาทสู่โลกดิจิทัล

การนำเงินบาทดิจิทัลมาใช้จะสร้างทั้งโอกาสและผลกระทบในวงกว้างต่อทุกภาคส่วนของสังคม ตั้งแต่ระดับบุคคลไปจนถึงโครงสร้างเศรษฐกิจมหภาค

ประโยชน์ต่อเศรษฐกิจและสังคมโดยรวม

ในภาพใหญ่ เงินบาทดิจิทัลมีศักยภาพที่จะสร้างประโยชน์หลายประการ:

• ความสะดวกสบายและรวดเร็ว: การทำธุรกรรมทางการเงินจะง่ายและรวดเร็วขึ้น ไม่จำเป็นต้องเดินทางไปธนาคารเพื่อฝาก-ถอนเงินสด หรือพกพาเงินสดจำนวนมาก
• ลดต้นทุนแฝงในระบบเศรษฐกิจ: ต้นทุนการบริหารจัดการเงินสดทั่วประเทศมีมูลค่ามหาศาลในแต่ละปี การลดการพึ่งพาเงินสดจะช่วยประหยัดทรัพยากรเหล่านี้ และนำไปใช้พัฒนาส่วนอื่นได้
• กระตุ้นการหมุนเวียนของเงิน: เมื่อการทำธุรกรรมสะดวกและรวดเร็วขึ้น อัตราการหมุนเวียนของเงินในระบบเศรษฐกิจ (Velocity of Money) อาจเพิ่มสูงขึ้น ซึ่งเป็นปัจจัยหนึ่งที่ส่งผลดีต่อการเติบโตทางเศรษฐกิจ
• เพิ่มความน่าเชื่อถือของระบบการเงิน: การมีสกุลเงินดิจิทัลที่ออกโดยธนาคารกลางจะช่วยสร้างมาตรฐานและเสริมความแข็งแกร่งให้กับระบบการเงินของประเทศ ท่ามกลางกระแสของสินทรัพย์ดิจิทัลภาคเอกชนที่มีความเสี่ยงสูง

การส่งเสริมนวัตกรรมทางการเงินรูปแบบใหม่

นอกเหนือจากประโยชน์ด้านการชำระเงินแล้ว โครงสร้างพื้นฐานของเงินบาทดิจิทัลยังสามารถเป็นแพลตฟอร์มสำหรับบริการทางการเงินแห่งอนาคตได้อีกด้วย ตัวอย่างเช่น “เงินที่ตั้งโปรแกรมได้” (Programmable Money) ซึ่งสามารถกำหนดเงื่อนไขการใช้จ่ายได้โดยอัตโนมัติ เช่น การจ่ายเงินทุนสนับสนุนจากภาครัฐที่กำหนดให้ใช้จ่ายได้เฉพาะสินค้าและบริการที่จำเป็น หรือการจ่ายเงินในสัญญาอัจฉริยะ (Smart Contract) ที่จะโอนเงินอัตโนมัติเมื่อเงื่อนไขตามสัญญาสำเร็จลุล่วง นวัตกรรมเหล่านี้จะช่วยเพิ่มประสิทธิภาพและความโปร่งใสในการทำธุรกรรมที่ซับซ้อนได้อย่างมาก

ความท้าทายและการบริหารความเสี่ยง

อย่างไรก็ตาม การเปลี่ยนผ่านนี้ก็มาพร้อมกับความท้าทายที่ธนาคารแห่งประเทศไทยและหน่วยงานที่เกี่ยวข้องต้องบริหารจัดการอย่างรัดกุม ประเด็นสำคัญที่ต้องพิจารณาได้แก่ ความปลอดภัยทางไซเบอร์, การคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคลของผู้ใช้งาน, การสร้างความรู้ความเข้าใจให้กับประชาชนทุกกลุ่มโดยเฉพาะกลุ่มผู้สูงอายุและผู้ที่เข้าไม่ถึงเทคโนโลยี, และผลกระทบต่อบทบาทของสถาบันการเงินตัวกลางอย่างธนาคารพาณิชย์ ธปท. เน้นย้ำเสมอถึงการดำเนินนโยบายอย่างรอบคอบ โดยให้ความสำคัญกับเสถียรภาพของระบบการเงินโดยรวมเป็นอันดับแรก

สถานะเงินบาทไทยในเวทีโลกปี 2025

ท่ามกลางการเปลี่ยนแปลงทางเทคโนโลยีทางการเงิน ปัจจัยพื้นฐานทางเศรษฐกิจและความเชื่อมั่นต่อสกุลเงินยังคงเป็นสิ่งสำคัญ ข้อมูล ณ ปี 2568 ชี้ให้เห็นว่าเงินบาทยังคงเป็นสกุลเงินที่มีเสถียรภาพและได้รับความน่าเชื่อถือในตลาดการเงินโลก จะเห็นได้จากปริมาณการลงทุนจากต่างชาติที่เข้ามาถือครองพันธบัตรรัฐบาลไทยและลงทุนในตลาดทุนอย่างต่อเนื่อง สิ่งนี้สะท้อนให้เห็นถึงความเชื่อมั่นของนักลงทุนที่มีต่อศักยภาพทางเศรษฐกิจและเสถียรภาพทางการคลังของประเทศไทย

ความแข็งแกร่งของเงินบาทในระบบการเงินแบบดั้งเดิมนี้เองที่เป็นรากฐานที่มั่นคง ทำให้การพัฒนาเงินบาทดิจิทัลเป็นไปอย่างมีหลักประกันและไม่ได้เกิดขึ้นจากสภาวะที่ไร้เสถียรภาพ แต่เป็นการยกระดับและต่อยอดจากความแข็งแกร่งเดิมที่มีอยู่ เพื่อให้ประเทศไทยสามารถแข่งขันและก้าวทันโลกการเงินยุคใหม่ได้อย่างยั่งยืน

บทสรุป: อนาคตการเงินไทยและการเปลี่ยนผ่านสู่สังคมไร้เงินสด

จากข้อมูลทั้งหมดสามารถสรุปได้ว่า คำถามที่ว่า แบงก์ชาติจ่อเลิกเงินสด? นั้น คำตอบคือ “ยังไม่ใช่ในเร็ววันนี้” แต่เป็นการเตรียมความพร้อมเพื่อก้าวสู่ อนาคตของเงินบาทดิจิทัล อย่างเป็นระบบ ธนาคารแห่งประเทศไทยกำลังผลักดันโครงการนี้ในฐานะ “ทางเลือก” ใหม่ที่ทันสมัย ปลอดภัย และมีประสิทธิภาพ ควบคู่ไปกับการใช้เงินสดแบบเดิม เพื่อให้การเปลี่ยนผ่านเป็นไปอย่างราบรื่นและไม่ทิ้งใครไว้ข้างหลัง

ประเทศไทยกำลังอยู่ในช่วงหัวเลี้ยวหัวต่อที่สำคัญของการเปลี่ยนผ่านสู่เศรษฐกิจดิจิทัลเต็มรูปแบบ เงินบาทดิจิทัลจะเป็นหนึ่งในโครงสร้างพื้นฐานชิ้นสำคัญที่จะช่วยปลดล็อกศักยภาพใหม่ๆ สร้างโอกาสทางเศรษฐกิจ และยกระดับคุณภาพชีวิตของคนไทยในระยะยาว การติดตามความคืบหน้าและทำความเข้าใจเกี่ยวกับการพัฒนานี้จึงเป็นสิ่งจำเป็นสำหรับทุกคน เพื่อเตรียมพร้อมรับมือกับการเปลี่ยนแปลงของโลกการเงินที่จะมาถึงในไม่ช้า