เงินสดเตรียมไร้ค่า? รู้จัก ‘บาทดิจิทัล’ ก่อนใช้จริง

ท่ามกลางกระแสการเปลี่ยนแปลงทางเทคโนโลยีที่รวดเร็ว คำถามที่ว่า เงินสดเตรียมไร้ค่า? รู้จัก ‘บาทดิจิทัล’ ก่อนใช้จริง ได้กลายเป็นประเด็นที่น่าจับตามองอย่างยิ่ง เมื่อธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) ได้ริเริ่มและพัฒนาโครงการเงินบาทดิจิทัล หรือ Central Bank Digital Currency (CBDC) ซึ่งถือเป็นก้าวสำคัญในการปฏิรูปโครงสร้างพื้นฐานทางการเงินของประเทศ สกุลเงินรูปแบบใหม่นี้ไม่ใช่เพียงแค่การนำเงินบาทไปไว้ในโลกออนไลน์ แต่เป็นการสร้างเงินในรูปแบบดิจิทัลโดยตรงจากธนาคารกลาง ซึ่งมีศักยภาพในการเปลี่ยนแปลงวิธีการทำธุรกรรมและการใช้ชีวิตของผู้คนในอนาคต

ภาพรวมของเงินบาทดิจิทัล

ประเด็นสำคัญที่ควรทำความเข้าใจเกี่ยวกับเงินบาทดิจิทัล มีดังนี้:

• สถานะทางกฎหมายเทียบเท่าเงินสด: เงินบาทดิจิทัลไม่ใช่คริปโทเคอร์เรนซี แต่เป็นเงินที่ออกโดยธนาคารแห่งประเทศไทย มีมูลค่าคงที่และสามารถใช้ชำระหนี้ได้ตามกฎหมายเช่นเดียวกับธนบัตรและเหรียญกษาปณ์
• การเข้าถึงที่หลากหลาย: การใช้งานถูกออกแบบมาให้ครอบคลุมประชาชนทุกกลุ่ม ทั้งผู้ที่มีสมาร์ทโฟนผ่านแอปพลิเคชันกระเป๋าเงินดิจิทัล และผู้ที่ไม่มีสมาร์ทโฟนผ่านบัตรแตะจ่าย
• การดำรงอยู่ร่วมกับเงินสด: ในช่วงเริ่มต้นและอาจจะอีกระยะยาว เงินบาทดิจิทัลจะถูกใช้งานควบคู่ไปกับเงินสด ไม่มีการยกเลิกการใช้ธนบัตรหรือเหรียญในทันที การเปลี่ยนผ่านจะเป็นไปอย่างค่อยเป็นค่อยไป
• เป้าหมายสู่สังคมไร้เงินสด: การพัฒนาเงินบาทดิจิทัลเป็นส่วนหนึ่งของยุทธศาสตร์ชาติในการผลักดันประเทศไทยสู่สังคมไร้เงินสด (Cashless Society) อย่างเต็มรูปแบบ เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพและความโปร่งใสในระบบเศรษฐกิจ
• ความสำคัญในการบริหารการเงินส่วนบุคคล: การมาถึงของเทคโนโลยีทางการเงินใหม่นี้ ตอกย้ำถึงความจำเป็นในการปรับตัวและเรียนรู้เครื่องมือทางการเงินดิจิทัล เพื่อรักษาความมั่นคงและสร้างโอกาสทางการเงินในอนาคต โดยเฉพาะอย่างยิ่งในบริบทของเศรษฐกิจปี 2025 ที่เทคโนโลยีจะมีบทบาทสำคัญยิ่งขึ้น

เงินบาทดิจิทัลคืออะไร: เจาะลึกสกุลเงินแห่งอนาคตของไทย

การทำความเข้าใจถึงแก่นแท้ของเงินบาทดิจิทัลเป็นสิ่งจำเป็น เพื่อเตรียมพร้อมรับมือกับการเปลี่ยนแปลงครั้งสำคัญในระบบการเงินของประเทศ แนวคิดนี้อาจดูซับซ้อน แต่หลักการพื้นฐานนั้นสามารถทำความเข้าใจได้ไม่ยาก

คำจำกัดความและสถานะทางกฎหมาย

เงินบาทดิจิทัล หรือที่รู้จักในชื่อสากลว่า CBDC (Central Bank Digital Currency) คือ เงินสกุลบาทในรูปแบบดิจิทัลที่ออกและรับรองโดยตรงโดยธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) ซึ่งเป็นธนาคารกลางของประเทศ สิ่งที่ทำให้เงินบาทดิจิทัลแตกต่างจากเงินอิเล็กทรอนิกส์ (e-Money) ที่ใช้อยู่ในปัจจุบันผ่านแอปพลิเคชันต่างๆ คือสถานะของมัน เงินบาทดิจิทัลถือเป็น “หนี้สินของธนาคารกลาง” เช่นเดียวกับธนบัตรที่เราใช้กันอยู่ ในขณะที่ e-Money เป็น “หนี้สินของสถาบันการเงินหรือผู้ให้บริการเอกชน” ที่รับเงินฝากจากประชาชนไป

ด้วยเหตุนี้ เงินบาทดิจิทัลจึงมีสถานะทางกฎหมายเทียบเท่ากับเงินสดทุกประการ สามารถใช้ชำระหนี้ได้ตามกฎหมายโดยไม่มีความเสี่ยงด้านเครดิตจากตัวกลางทางการเงิน ทำให้มีความปลอดภัยสูงสุด เพราะได้รับการค้ำประกันจากธนาคารกลางโดยตรง ต่างจากสินทรัพย์ดิจิทัลประเภทอื่น ๆ เช่น คริปโทเคอร์เรนซีที่มีความผันผวนสูงและไม่ได้ออกโดยหน่วยงานกลางที่น่าเชื่อถือ

เบื้องหลังแนวคิด: ทำไมต้องมีบาทดิจิทัล?

การพัฒนาเงินบาทดิจิทัลไม่ได้เกิดขึ้นอย่างไร้เหตุผล แต่เป็นผลมาจากแนวโน้มการเปลี่ยนแปลงของโลกและยุทธศาสตร์ในการพัฒนาระบบการเงินของประเทศ เพื่อให้พร้อมรับมือกับความท้าทายและโอกาสในอนาคต เป้าหมายหลักของการริเริ่มโครงการนี้ ได้แก่:

• การก้าวสู่สังคมไร้เงินสด (Cashless Society): เพื่อลดต้นทุนในการบริหารจัดการเงินสด เช่น การพิมพ์ธนบัตร การขนส่ง และการทำลาย ซึ่งมีมูลค่ามหาศาลในแต่ละปี และเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในระบบเศรษฐกิจโดยรวม
• การเพิ่มทางเลือกในการชำระเงิน: สร้างโครงสร้างพื้นฐานทางการเงินดิจิทัลที่ปลอดภัยและมีประสิทธิภาพ เพื่อเป็นอีกหนึ่งทางเลือกให้ประชาชนและภาคธุรกิจสามารถทำธุรกรรมได้อย่างสะดวก รวดเร็ว และมีต้นทุนต่ำ
• การรองรับนวัตกรรมทางการเงิน: เป็นรากฐานสำคัญที่เปิดโอกาสให้ภาคเอกชนสามารถพัฒนาบริการและนวัตกรรมทางการเงินใหม่ๆ ต่อไปได้ในอนาคต เช่น การทำสัญญาอัจฉริยะ (Smart Contract) ที่สามารถโปรแกรมเงื่อนไขการชำระเงินได้อัตโนมัติ
• การดำเนินนโยบายการเงินที่มีประสิทธิภาพ: ในระยะยาว การมีข้อมูลธุรกรรมแบบเรียลไทม์อาจช่วยให้ธนาคารกลางสามารถดำเนินนโยบายการเงินได้อย่างตรงจุดและทันท่วงทีมากขึ้น

เงินบาทดิจิทัลไม่ใช่การยกเลิกเงินสด แต่เป็นการสร้างทางเลือกใหม่ที่ตอบโจทย์โลกยุคดิจิทัล โดยยังคงไว้ซึ่งความมั่นคงและเสถียรภาพของระบบการเงินที่ดูแลโดยธนาคารกลาง

หลักการทำงานและการเข้าถึงเงินบาทดิจิทัล

เพื่อให้เงินบาทดิจิทัลสามารถใช้งานได้อย่างแพร่หลายและเป็นประโยชน์ต่อคนทุกกลุ่ม ธนาคารแห่งประเทศไทยและหน่วยงานที่เกี่ยวข้องได้ออกแบบกลไกการทำงานและการเข้าถึงที่ยืดหยุ่น โดยคำนึงถึงความแตกต่างของประชาชนในด้านการเข้าถึงเทคโนโลยี

ขั้นตอนการแลกเปลี่ยนและจัดเก็บ

การนำเงินบาทดิจิทัลเข้ามาในระบบนั้น เริ่มต้นจากการที่ผู้ใช้งานต้องนำเงินสดหรือเงินฝากในบัญชีธนาคารมาแลกเปลี่ยนเป็นเงินบาทดิจิทัลในอัตรา 1:1 ซึ่งหมายความว่า 1 บาทดิจิทัล มีมูลค่าเท่ากับ 1 บาทเสมอ กระบวนการนี้จะดำเนินการผ่านผู้ให้บริการที่ได้รับอนุญาต เช่น ธนาคารพาณิชย์ หรือผู้ให้บริการทางการเงินอื่น ๆ

หลังจากแลกเปลี่ยนแล้ว เงินบาทดิจิทัลจะถูกเก็บไว้ใน “กระเป๋าเงินดิจิทัล” (Digital Wallet) ซึ่งโดยทั่วไปจะอยู่ในรูปแบบของแอปพลิเคชันบนสมาร์ทโฟน ผู้ใช้สามารถใช้แอปพลิเคชันนี้ในการตรวจสอบยอดเงิน โอนเงินให้ผู้อื่น หรือชำระค่าสินค้าและบริการ ณ ร้านค้าที่รองรับได้อย่างง่ายดาย คล้ายคลึงกับการใช้แอปพลิเคชันธนาคารบนมือถือในปัจจุบัน แต่มีความแตกต่างในเชิงเทคนิคและความปลอดภัยที่อยู่เบื้องหลัง

การใช้งานสำหรับประชาชนทุกกลุ่ม

หนึ่งในความท้าทายที่สำคัญคือการทำให้ประชาชนทุกคนสามารถเข้าถึงและใช้ประโยชน์จากเงินบาทดิจิทัลได้ แม้จะเป็นผู้ที่ไม่มีสมาร์ทโฟน ไม่มีบัญชีธนาคาร หรือไม่คุ้นเคยกับเทคโนโลยีก็ตาม เพื่อแก้ไขปัญหานี้ จึงมีการออกแบบช่องทางการใช้งานเพิ่มเติม

สำหรับกลุ่มดังกล่าว จะสามารถเข้าถึงเงินบาทดิจิทัลผ่านอุปกรณ์ในรูปแบบอื่น เช่น บัตรสมาร์ทการ์ด (Smart Card) หรืออุปกรณ์สวมใส่ (Wearable Device) ที่สามารถใช้แตะเพื่อจ่ายเงินได้ที่เครื่องรับชำระเงิน (Point of Sale: POS) ตามร้านค้าต่างๆ แนวคิดนี้คล้ายกับการใช้บัตรโดยสารรถไฟฟ้าหรือบัตรเครดิตแบบ Contactless ซึ่งช่วยลดอุปสรรคในการเข้าถึงและทำให้การเปลี่ยนผ่านสู่ระบบการเงินดิจิทัลเป็นไปอย่างทั่วถึงมากยิ่งขึ้น

เทคโนโลยีที่อยู่เบื้องหลัง: ความปลอดภัยและความน่าเชื่อถือ

เบื้องหลังการทำงานของเงินบาทดิจิทัลคือการพัฒนาระบบเทคโนโลยีขั้นสูงที่มีความซับซ้อน เพื่อให้มั่นใจได้ถึงความปลอดภัย เสถียรภาพ และความน่าเชื่อถือของระบบการเงินโดยรวม เทคโนโลยีที่ถูกนำมาพิจารณาและพัฒนาประกอบด้วยเทคโนโลยีบัญชีแยกประเภทแบบกระจายศูนย์ (Distributed Ledger Technology: DLT) ซึ่งรวมถึงเทคโนโลยีบล็อกเชน (Blockchain) และแพลตฟอร์มการชำระเงินรูปแบบใหม่

จุดเด่นของเทคโนโลยีเหล่านี้คือความสามารถในการบันทึกธุรกรรมอย่างปลอดภัย โปร่งใส และยากต่อการปลอมแปลงหรือแก้ไขข้อมูลย้อนหลัง อย่างไรก็ตาม การออกแบบระบบสำหรับ CBDC ของไทยนั้นจะมีการปรับใช้เทคโนโลยีที่เหมาะสมที่สุด โดยให้ความสำคัญสูงสุดกับการรักษาความปลอดภัยของข้อมูลส่วนบุคคล ความเป็นส่วนตัวของผู้ใช้งาน และความสามารถในการรองรับปริมาณธุรกรรมจำนวนมหาศาลได้อย่างมีประสิทธิภาพ

เงินสดเตรียมไร้ค่า? รู้จัก ‘บาทดิจิทัล’ ก่อนใช้จริง และอนาคตของการชำระเงิน

คำถามที่หลายคนกังวลคือ การมาถึงของเงินบาทดิจิทัลจะทำให้ธนบัตรและเหรียญในมือกลายเป็นสิ่งไร้ค่าหรือไม่ คำตอบที่ชัดเจนจากธนาคารแห่งประเทศไทยคือ “ไม่” อย่างน้อยก็ไม่ใช่ในอนาคตอันใกล้นี้ การเปลี่ยนผ่านสู่ระบบการเงินดิจิทัลเต็มรูปแบบจำเป็นต้องใช้เวลาและดำเนินการอย่างรอบคอบ

เงินสดจะหายไปหรือไม่?

ในช่วงแรกของการนำเงินบาทดิจิทัลมาใช้งาน จะเป็นลักษณะของการใช้งานควบคู่กันไป หรือที่เรียกว่า “Two-tier System” ซึ่งหมายความว่าทั้งเงินสดและเงินดิจิทัลจะยังคงมีสถานะเป็นเงินที่ชำระหนี้ได้ตามกฎหมาย ประชาชนยังมีสิทธิ์เลือกใช้รูปแบบการชำระเงินที่ตนเองสะดวกที่สุดได้ ไม่มีการบังคับให้ต้องเปลี่ยนมาใช้เงินดิจิทัลในทันที

เหตุผลที่เงินสดยังคงมีความจำเป็นอยู่เนื่องจากหลายปัจจัย เช่น ความคุ้นเคยของประชาชน โดยเฉพาะในกลุ่มผู้สูงอายุ, การใช้งานในพื้นที่ห่างไกลที่สัญญาณอินเทอร์เน็ตอาจยังไม่ครอบคลุม, และการใช้จ่ายในร้านค้าขนาดเล็กหรือแผงลอยที่อาจยังไม่มีความพร้อมในการรับชำระเงินดิจิทัล ดังนั้น การประกาศเลิกใช้เงินสดจึงยังไม่เกิดขึ้นในเร็ววันนี้อย่างแน่นอน

การปรับตัวของสังคมไทยสู่สังคมไร้เงินสด

แม้เงินสดจะไม่หายไปในทันที แต่แนวโน้มของสังคมไทยกำลังมุ่งหน้าสู่การเป็นสังคมไร้เงินสดอย่างชัดเจน การแพร่ระบาดของโควิด-19 ได้เป็นตัวเร่งให้พฤติกรรมการชำระเงินของผู้คนเปลี่ยนแปลงไปอย่างรวดเร็ว ผู้คนหันมาใช้การชำระเงินผ่านมือถือและช่องทางออนไลน์มากขึ้นอย่างมีนัยสำคัญ เงินบาทดิจิทัลจึงเข้ามาเป็นอีกหนึ่งจิ๊กซอว์สำคัญที่จะช่วยเติมเต็มและผลักดันให้การเปลี่ยนผ่านนี้สมบูรณ์ยิ่งขึ้น

การปรับตัวจึงเป็นสิ่งที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ ทั้งในระดับบุคคลและภาคธุรกิจ ประชาชนจะต้องเรียนรู้และสร้างความคุ้นเคยกับเครื่องมือทางการเงินใหม่ๆ ในขณะที่ผู้ประกอบการก็จำเป็นต้องปรับปรุงระบบการรับชำระเงินให้รองรับธุรกรรมดิจิทัลเพื่อไม่ให้เสียโอกาสทางธุรกิจ

ความท้าทายและโอกาสในการเปลี่ยนผ่าน

การเปลี่ยนผ่านนี้มาพร้อมกับทั้งความท้าทายและโอกาส ความท้าทายที่สำคัญคือการสร้างความเข้าใจและความเชื่อมั่นให้กับประชาชน, การให้ความรู้ทางดิจิทัล (Digital Literacy) เพื่อป้องกันความเสี่ยงจากอาชญากรรมไซเบอร์, และการดูแลให้การเปลี่ยนผ่านนี้ไม่ทิ้งใครไว้ข้างหลัง โดยเฉพาะกลุ่มเปราะบางทางสังคม

ในขณะเดียวกัน โอกาสที่เกิดขึ้นก็มีมหาศาล ไม่ว่าจะเป็นการลดต้นทุนทางเศรษฐกิจ, การเพิ่มความโปร่งใสและลดปัญหาการทุจริตคอร์รัปชัน, การเข้าถึงบริการทางการเงินที่ทั่วถึงยิ่งขึ้น (Financial Inclusion), และการเป็นพื้นฐานให้กับนวัตกรรมทางการเงินที่จะสร้างประโยชน์ให้กับประเทศในระยะยาว

ผลกระทบของเงินบาทดิจิทัลต่อเศรษฐกิจและชีวิตประจำวัน

การนำเงินบาทดิจิทัลมาใช้จะส่งผลกระทบในวงกว้าง ทั้งในมิติของภาพรวมเศรษฐกิจและในระดับชีวิตประจำวันของประชาชนทุกคน การทำความเข้าใจผลกระทบเหล่านี้จะช่วยให้สามารถเตรียมพร้อมและปรับตัวได้อย่างมีประสิทธิภาพ

ด้านเศรษฐกิจและนโยบายการเงิน

ในภาพใหญ่ เงินบาทดิจิทัลมีศักยภาพในการเพิ่มประสิทธิภาพของระบบเศรษฐกิจโดยรวม การลดการพึ่งพิงเงินสดช่วยลดต้นทุนแฝงในระบบ และข้อมูลธุรกรรมที่เกิดขึ้นบนแพลตฟอร์มดิจิทัลยังช่วยให้ภาครัฐและธนาคารกลางมีข้อมูลที่แม่นยำและรวดเร็วขึ้นสำหรับการวิเคราะห์และกำหนดนโยบายเศรษฐกิจให้ตอบสนองต่อสถานการณ์ต่างๆ ได้ดียิ่งขึ้น

โดยเฉพาะอย่างยิ่งในบริบทของปี 2025 และอนาคตข้างหน้า ที่ความผันผวนทางเศรษฐกิจโลกมีแนวโน้มสูงขึ้น การมีเครื่องมือทางการเงินและโครงสร้างพื้นฐานที่ทันสมัยและยืดหยุ่นเช่นนี้ จะเป็นปัจจัยสำคัญในการรักษาเสถียรภาพและความสามารถในการแข่งขันของประเทศ

ด้านประชาชนและผู้ประกอบการ

สำหรับประชาชนทั่วไป ประโยชน์ที่ชัดเจนที่สุดคือความสะดวก รวดเร็ว และปลอดภัยในการทำธุรกรรมทางการเงิน การโอนเงินหรือชำระค่าสินค้าและบริการสามารถทำได้ทันทีโดยไม่มีข้อจำกัดเรื่องเวลาทำการของธนาคาร และยังลดความเสี่ยงจากการพกพาเงินสดจำนวนมาก

ส่วนในฝั่งของผู้ประกอบการ โดยเฉพาะร้านค้าขนาดเล็กและขนาดกลาง เงินบาทดิจิทัลจะช่วยลดภาระในการจัดการเงินสด ลดความผิดพลาดจากการทอนเงิน และช่วยให้ได้รับเงินจากการขายสินค้าได้รวดเร็วยิ่งขึ้น ซึ่งจะส่งผลดีต่อสภาพคล่องของธุรกิจ นอกจากนี้ ประวัติการทำธุรกรรมดิจิทัลยังสามารถใช้เป็นข้อมูลประกอบการขอสินเชื่อจากสถาบันการเงินได้ในอนาคต

บทสรุป: เตรียมความพร้อมสำหรับอนาคตการเงินดิจิทัล

การเกิดขึ้นของเงินบาทดิจิทัลถือเป็นวิวัฒนาการครั้งสำคัญของระบบการเงินไทย ที่จะนำประเทศไปสู่การเป็นสังคมไร้เงินสดอย่างเต็มตัว แม้ว่าคำถามที่ว่า “เงินสดเตรียมไร้ค่า?” อาจจะยังไม่เกิดขึ้นจริงในเร็ววัน แต่ทิศทางของการเปลี่ยนแปลงนั้นชัดเจนและไม่อาจย้อนกลับได้ เงินบาทดิจิทัลที่ออกโดยธนาคารแห่งประเทศไทยนี้ จะกลายเป็นทางเลือกใหม่ในการชำระเงินที่มีความปลอดภัยสูงสุด สะดวก และรวดเร็ว โดยจะใช้งานควบคู่ไปกับเงินสดในช่วงเปลี่ยนผ่าน เพื่อให้ประชาชนทุกคนสามารถปรับตัวได้อย่างค่อยเป็นค่อยไป

การปรับตัวและเรียนรู้เทคโนโลยีทางการเงินใหม่ๆ จึงไม่ใช่แค่ทางเลือก แต่เป็นความจำเป็นสำหรับทุกคนในยุคดิจิทัล การทำความเข้าใจหลักการทำงาน ประโยชน์ และความเสี่ยงที่เกี่ยวข้อง จะช่วยให้สามารถใช้ประโยชน์จากเครื่องมือดิจิทัลเหล่านี้ได้อย่างเต็มศักยภาพและปลอดภัย เพื่อเสริมสร้างความมั่นคงทางการเงินส่วนบุคคลและเตรียมพร้อมสำหรับภูมิทัศน์ทางเศรษฐกิจที่เปลี่ยนแปลงไปในอนาคต