สิ้นสุดยุคเงินสด? ‘บาทดิจิทัล’ จ่อใช้ทั่วประเทศ

ประเทศไทยกำลังเผชิญกับการเปลี่ยนแปลงครั้งสำคัญในระบบการเงิน ซึ่งอาจนำไปสู่การ สิ้นสุดยุคเงินสด? ‘บาทดิจิทัล’ จ่อใช้ทั่วประเทศ ในอนาคตอันใกล้ โครงการนี้เป็นส่วนหนึ่งของยุทธศาสตร์การเงินแห่งอนาคตที่ธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) กำลังผลักดัน เพื่อเตรียมความพร้อมให้โครงสร้างพื้นฐานทางการเงินของประเทศสามารถรองรับเศรษฐกิจดิจิทัลได้อย่างเต็มศักยภาพ

ประเด็นสำคัญที่น่าสนใจ

• นิยามของบาทดิจิทัล: บาทดิจิทัล หรือ Retail CBDC คือสกุลเงินดิจิทัลที่ออกโดยธนาคารกลาง มีสถานะเทียบเท่าเงินสด แต่มาในรูปแบบดิจิทัลเพื่อเพิ่มความสะดวกและประสิทธิภาพในการทำธุรกรรม
• การทดสอบในวงกว้าง: ธปท. ได้เริ่มทดสอบการใช้งานบาทดิจิทัลกับภาคประชาชนมาตั้งแต่ปี 2565 เพื่อศึกษาผลกระทบและเตรียมความพร้อมก่อนนำมาใช้งานจริงทั่วประเทศ
• เป้าหมายสู่สังคมไร้เงินสด: การนำบาทดิจิทัลมาใช้เป็นเครื่องมือสำคัญในการผลักดันให้ประเทศไทยก้าวสู่สังคมไร้เงินสด (Cashless Society) อย่างสมบูรณ์ ซึ่งจะช่วยลดต้นทุนและเพิ่มความโปร่งใสในระบบเศรษฐกิจ
• ปัจจัยสนับสนุน: ความพร้อมด้านโครงสร้างพื้นฐานดิจิทัล เช่น การเข้าถึงสมาร์ทโฟนและอินเทอร์เน็ต รวมถึงพฤติกรรมการชำระเงินผ่านช่องทางดิจิทัลที่เพิ่มขึ้น เป็นแรงขับเคลื่อนสำคัญที่ทำให้การเปลี่ยนผ่านนี้เป็นไปได้รวดเร็วยิ่งขึ้น

ภาพรวมของบาทดิจิทัลและการเปลี่ยนผ่านสู่สังคมไร้เงินสด

แนวคิดเรื่องสังคมไร้เงินสดไม่ใช่เรื่องใหม่สำหรับประเทศไทย แต่การเกิดขึ้นของโครงการเงินบาทดิจิทัลถือเป็นหมุดหมายสำคัญที่บ่งชี้ถึงความมุ่งมั่นในการปฏิรูประบบการชำระเงินของประเทศอย่างจริงจัง การเปลี่ยนผ่านนี้ไม่ได้เกิดขึ้นอย่างฉับพลัน แต่เป็นผลมาจากการวางรากฐานและพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานทางการเงินดิจิทัลมาอย่างต่อเนื่องเป็นเวลาหลายปี โดยมีธนาคารแห่งประเทศไทยเป็นหน่วยงานหลักในการกำกับดูแลและผลักดันให้เกิดการเปลี่ยนแปลงที่เป็นรูปธรรม

การพัฒนานี้มีเป้าหมายเพื่อตอบสนองต่อภูมิทัศน์ทางการเงินโลกที่เปลี่ยนแปลงไปอย่างรวดเร็ว ซึ่งเทคโนโลยีดิจิทัลได้เข้ามามีบทบาทสำคัญในการกำหนดรูปแบบการทำธุรกรรมทางการเงินใหม่ ๆ ทั้งในระดับบุคคลและระดับธุรกิจ บาทดิจิทัลจึงถูกมองว่าเป็นเครื่องมือทางการเงินแห่งอนาคตที่จะช่วยเสริมสร้างเสถียรภาพและความมั่นคงให้กับระบบเศรษฐกิจไทย พร้อมทั้งเปิดโอกาสใหม่ ๆ ทางเศรษฐกิจที่สอดคล้องกับยุคดิจิทัล การเตรียมความพร้อมสำหรับการใช้งานทั่วประเทศจึงเป็นการดำเนินการเชิงรุก เพื่อให้แน่ใจว่าประเทศไทยจะสามารถใช้ประโยชน์จากนวัตกรรมทางการเงินนี้ได้อย่างเต็มที่และเท่าทันต่อการเปลี่ยนแปลงของโลก

กำเนิดเงินบาทดิจิทัลและเป้าหมายเชิงยุทธศาสตร์

การพัฒนาเงินบาทดิจิทัลเป็นผลมาจากยุทธศาสตร์การเงินที่มองไปข้างหน้า โดยมีเป้าหมายหลักเพื่อยกระดับโครงสร้างพื้นฐานทางการเงินของประเทศให้มีความทันสมัย ปลอดภัย และมีประสิทธิภาพสูงสุด การเกิดขึ้นของสกุลเงินดิจิทัลนี้ไม่ได้มีจุดประสงค์เพื่อแทนที่เงินสดโดยสิ้นเชิงในทันที แต่เป็นการเพิ่มทางเลือกในการชำระเงินที่ตอบโจทย์วิถีชีวิตในยุคดิจิทัลมากขึ้น

คำจำกัดความของเงินบาทดิจิทัล (CBDC)

เงินบาทดิจิทัล หรือที่รู้จักในชื่อสากลว่า Central Bank Digital Currency (CBDC) เป็นสกุลเงินดิจิทัลที่ออกและรับรองโดยธนาคารกลางของประเทศ ซึ่งในกรณีของประเทศไทยคือธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) โดยประเภทที่พัฒนาขึ้นสำหรับประชาชนทั่วไปเรียกว่า Retail CBDC มีคุณสมบัติเทียบเท่ากับธนบัตรหรือเหรียญกษาปณ์ที่ใช้กันอยู่ในปัจจุบัน กล่าวคือ สามารถใช้ชำระหนี้ได้ตามกฎหมายและมีมูลค่า 1 บาทดิจิทัล เท่ากับ 1 บาทไทยเสมอ

ความแตกต่างที่สำคัญคือ บาทดิจิทัลอยู่ในรูปแบบของข้อมูลอิเล็กทรอนิกส์ในระบบคอมพิวเตอร์ ทำให้การทำธุรกรรมสามารถเกิดขึ้นได้อย่างรวดเร็วและมีต้นทุนต่ำกว่าการบริหารจัดการเงินสด ทั้งในด้านการพิมพ์ การขนส่ง และการเก็บรักษา นอกจากนี้ยังช่วยเพิ่มความโปร่งใสให้กับระบบเศรษฐกิจ เนื่องจากทุกธุรกรรมจะถูกบันทึกและสามารถตรวจสอบย้อนหลังได้ง่ายขึ้น

ความแตกต่างที่สำคัญระหว่างเงินบาทดิจิทัลและเงินรูปแบบเดิม

เพื่อให้เห็นภาพชัดเจนยิ่งขึ้น การเปรียบเทียบคุณลักษณะระหว่างเงินบาทดิจิทัลกับเงินสดและเงินอิเล็กทรอนิกส์ (e-Money) ที่ใช้กันอยู่ในปัจจุบันจะช่วยให้เข้าใจบทบาทและคุณค่าของเงินดิจิทัลรูปแบบใหม่นี้ได้ดียิ่งขึ้น

เส้นทางการทดสอบและเตรียมความพร้อมโดยธนาคารแห่งประเทศไทย

การนำเงินบาทดิจิทัลมาใช้งานจริงทั่วประเทศเป็นโครงการขนาดใหญ่ที่ส่งผลกระทบในวงกว้าง ดังนั้น ธนาคารแห่งประเทศไทยจึงดำเนินโครงการด้วยความรอบคอบ ผ่านขั้นตอนการศึกษาและทดสอบอย่างเป็นระบบ เพื่อให้มั่นใจว่าเทคโนโลยีใหม่นี้จะก่อให้เกิดประโยชน์สูงสุดและมีความเสี่ยงน้อยที่สุดต่อเสถียรภาพทางการเงินของประเทศ

ขั้นตอนการทดสอบในภาคประชาชน

ธปท. ได้ริเริ่มโครงการทดสอบการใช้งานเงินบาทดิจิทัลในระดับรายย่อย (Retail CBDC) ตั้งแต่ช่วงปลายปี 2565 โดยร่วมมือกับสถาบันการเงินและผู้ให้บริการทางการเงินหลายแห่ง เพื่อทดลองใช้งานใน “พื้นที่ทดสอบที่จำกัด” (Sandbox) กับกลุ่มผู้ใช้งานจริง ซึ่งประกอบด้วยประชาชนทั่วไปและร้านค้าจำนวนหนึ่ง

วัตถุประสงค์หลักของการทดสอบคือ:

• ประเมินประสิทธิภาพของเทคโนโลยี: เพื่อทดสอบความสามารถในการรองรับธุรกรรมจำนวนมาก ความเร็วในการชำระเงิน และความปลอดภัยของระบบ
• ศึกษาพฤติกรรมผู้ใช้งาน: เพื่อทำความเข้าใจถึงวิธีการใช้งานจริง ปัญหาที่อาจเกิดขึ้น และความต้องการของผู้บริโภคและร้านค้า
• ประเมินผลกระทบเชิงนโยบาย: เพื่อวิเคราะห์ผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นกับสถาบันการเงิน เสถียรภาพของระบบการเงิน และการดำเนินนโยบายการเงินของประเทศ
• รับฟังความคิดเห็น: เพื่อรวบรวมข้อเสนอแนะจากทุกภาคส่วนที่เกี่ยวข้อง ทั้งภาคประชาชน ภาคธุรกิจ และสถาบันการเงิน เพื่อนำมาปรับปรุงและพัฒนาก่อนการใช้งานในวงกว้าง

กระบวนการทดสอบนี้เป็นขั้นตอนที่สำคัญอย่างยิ่งในการสร้างความเชื่อมั่นและเตรียมความพร้อมให้กับทุกฝ่ายก่อนที่จะมีการตัดสินใจนำบาทดิจิทัลมาใช้เป็นโครงสร้างพื้นฐานทางการเงินหลักของประเทศในอนาคต

ผลกระทบที่คาดการณ์ต่อระบบเศรษฐกิจและการเงิน

การนำเงินบาทดิจิทัลมาใช้คาดว่าจะส่งผลกระทบเชิงบวกในหลายมิติ เริ่มตั้งแต่การลดต้นทุนที่เกี่ยวข้องกับการใช้เงินสด ซึ่งเป็นต้นทุนแฝงในระบบเศรษฐกิจ ไม่ว่าจะเป็นค่าใช้จ่ายในการพิมพ์ธนบัตร การขนย้าย การนับ หรือการรักษาความปลอดภัย นอกจากนี้ การทำธุรกรรมผ่านระบบดิจิทัลยังช่วยลดความผิดพลาดที่เกิดจากมนุษย์และเพิ่มความรวดเร็วในการชำระเงิน ซึ่งจะส่งผลดีต่อประสิทธิภาพโดยรวมของภาคธุรกิจ

ในมิติของความโปร่งใส บาทดิจิทัลมีศักยภาพในการลดปัญหาเศรษฐกิจนอกระบบและการทุจริตคอร์รัปชัน เนื่องจากธุรกรรมทางการเงินสามารถตรวจสอบได้ง่ายขึ้น นอกจากนี้ยังเป็นการเปิดประตูสู่การพัฒนานวัตกรรมทางการเงินใหม่ ๆ (FinTech) ที่สามารถต่อยอดบนโครงสร้างพื้นฐานของ CBDC ได้ เช่น การสร้างสัญญาอัจฉริยะ (Smart Contract) สำหรับการชำระเงินอัตโนมัติตามเงื่อนไขที่กำหนดไว้ล่วงหน้า

ปัจจัยขับเคลื่อนประเทศไทยสู่สังคมไร้เงินสดเต็มรูปแบบ

การเปลี่ยนผ่านสู่สังคมไร้เงินสดในประเทศไทยไม่ได้เกิดขึ้นเพราะเทคโนโลยีเพียงอย่างเดียว แต่เกิดจากปัจจัยสนับสนุนหลายด้านที่ทำงานสอดประสานกัน ทั้งความพร้อมด้านโครงสร้างพื้นฐาน นโยบายภาครัฐ และการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมของผู้คนในสังคม

บทบาทของโครงสร้างพื้นฐานทางเทคโนโลยี

ปัจจัยสำคัญที่ทำให้ประเทศไทยมีความพร้อมสูงในการเข้าสู่ยุคดิจิทัลคือความแข็งแกร่งของโครงสร้างพื้นฐานทางเทคโนโลยี ซึ่งประกอบด้วย:

• การเข้าถึงสมาร์ทโฟน: ประชากรส่วนใหญ่ในประเทศมีสมาร์ทโฟนเป็นของตนเอง ทำให้การเข้าถึงบริการทางการเงินดิจิทัลเป็นไปได้อย่างกว้างขวาง
• โครงข่ายโทรคมนาคม: การมีเครือข่ายอินเทอร์เน็ตความเร็วสูงที่ครอบคลุมทั่วประเทศเป็นปัจจัยพื้นฐานที่ทำให้การทำธุรกรรมออนไลน์เป็นไปอย่างราบรื่นและมีเสถียรภาพ
• ระบบการชำระเงินที่สะดวก: การพัฒนาระบบ National e-Payment เช่น PromptPay ได้สร้างมาตรฐานการโอนเงินและชำระเงินผ่าน QR Code ที่ง่าย สะดวก และมีค่าธรรมเนียมต่ำ ซึ่งเป็นการปูทางให้ประชาชนคุ้นเคยกับการทำธุรกรรมดิจิทัล
• นโยบายส่งเสริมจากภาครัฐ: รัฐบาลมีนโยบายที่ชัดเจนในการส่งเสริมเศรษฐกิจดิจิทัลและผลักดันให้เกิดการชำระเงินทางอิเล็กทรอนิกส์ในภาคส่วนต่าง ๆ ซึ่งช่วยเร่งให้เกิดการยอมรับในวงกว้าง

การเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมผู้บริโภคในยุคดิจิทัล

นอกเหนือจากความพร้อมด้านเทคโนโลยีแล้ว การเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมของผู้บริโภคก็เป็นอีกหนึ่งแรงขับเคลื่อนที่สำคัญอย่างยิ่ง ในช่วงหลายปีที่ผ่านมา สังคมไทยได้ปรับตัวเข้ากับการชำระเงินดิจิทัลอย่างรวดเร็ว การใช้จ่ายผ่านช่องทางต่าง ๆ กลายเป็นส่วนหนึ่งของชีวิตประจำวันไปแล้ว

พฤติกรรมการสแกนจ่ายผ่าน QR Code, การใช้บริการ e-Wallet สำหรับซื้อสินค้าออนไลน์และชำระค่าบริการ, หรือการใช้บัตรเครดิต/เดบิตในร้านค้าและห้างสรรพสินค้า ได้รับความนิยมเพิ่มขึ้นอย่างก้าวกระโดด สิ่งนี้สะท้อนให้เห็นว่าผู้บริโภคมีความเชื่อมั่นและเปิดรับความสะดวกสบายที่มาพร้อมกับเทคโนโลยีดิจิทัลมากขึ้น

แม้ว่าในบางพื้นที่หรือในกลุ่มประชากรบางกลุ่มอาจยังคงนิยมใช้เงินสดอยู่ แต่แนวโน้มโดยรวมชี้ให้เห็นว่าการชำระเงินผ่านช่องทางดิจิทัลกำลังจะกลายเป็นมาตรฐานหลักในอนาคต ซึ่งการมาถึงของบาทดิจิทัลจะยิ่งตอกย้ำและเร่งกระบวนการเปลี่ยนผ่านนี้ให้สมบูรณ์ยิ่งขึ้น

บาทดิจิทัล: อนาคตของการชำระเงินและโอกาสทางเศรษฐกิจใหม่

บาทดิจิทัลไม่ได้เป็นเพียงแค่การเปลี่ยนรูปแบบของเงินจากกายภาพสู่ดิจิทัลเท่านั้น แต่ยังเป็นกุญแจสำคัญที่จะปลดล็อกศักยภาพใหม่ ๆ ให้กับระบบเศรษฐกิจของประเทศ ทั้งในด้านประสิทธิภาพ ความโปร่งใส และการสร้างสรรค์นวัตกรรมทางการเงิน

ประโยชน์ด้านประสิทธิภาพและความโปร่งใส

ประโยชน์ที่เห็นได้ชัดเจนที่สุดคือการเพิ่มประสิทธิภาพของระบบการชำระเงินโดยรวม ธุรกรรมสามารถดำเนินการได้แบบเรียลไทม์ 24 ชั่วโมงต่อวัน โดยมีต้นทุนที่ต่ำลงอย่างมีนัยสำคัญ สิ่งนี้จะช่วยลดภาระของทั้งภาคธุรกิจและประชาชน นอกจากนี้ ความสามารถในการตรวจสอบย้อนกลับของธุรกรรมดิจิทัลยังช่วยเพิ่มความโปร่งใสและลดความเสี่ยงจากการฟอกเงินหรือกิจกรรมที่ผิดกฎหมาย ซึ่งจะส่งผลดีต่อเสถียรภาพและความน่าเชื่อถือของระบบเศรษฐกิจในระยะยาว

การส่งเสริมเศรษฐกิจดิจิทัลตามยุทธศาสตร์ชาติ

บาทดิจิทัลถือเป็นองค์ประกอบสำคัญที่สอดคล้องกับยุทธศาสตร์การพัฒนาเศรษฐกิจดิจิทัลของประเทศ การมีโครงสร้างพื้นฐานทางการเงินที่ทันสมัยจะช่วยดึงดูดการลงทุนและส่งเสริมให้เกิดธุรกิจรูปแบบใหม่ ๆ ที่ใช้เทคโนโลยีดิจิทัลเป็นหัวใจสำคัญ เช่น ธุรกิจในภาค e-commerce, FinTech, หรือบริการดิจิทัลอื่น ๆ การเปลี่ยนผ่านสู่ระบบการเงินดิจิทัลเต็มรูปแบบจะทำให้ประเทศไทยสามารถแข่งขันในเวทีโลกได้อย่างทัดเทียม และสร้างโอกาสทางเศรษฐกิจใหม่ ๆ ให้กับคนในประเทศได้อย่างยั่งยืน

บทสรุป: การเปลี่ยนผ่านครั้งสำคัญสู่ยุคการเงินดิจิทัล

การเดินทางสู่การใช้งาน ‘บาทดิจิทัล’ ทั่วประเทศ คือก้าวที่สำคัญและท้าทายของประเทศไทยในการปฏิรูประบบการเงินให้ก้าวทันโลกยุคใหม่ แม้ว่าการสิ้นสุดของยุคเงินสดอาจไม่ได้เกิดขึ้นในวันเดียว แต่ทิศทางของการเปลี่ยนแปลงนั้นชัดเจนและไม่อาจย้อนกลับได้ โครงการนี้ไม่ได้เป็นเพียงการนำเทคโนโลยีใหม่มาใช้ แต่คือการวางรากฐานทางเศรษฐกิจสำหรับอนาคต ที่มุ่งเน้นประสิทธิภาพ ความโปร่งใส และการเปิดโอกาสทางเศรษฐกิจให้กว้างขวางยิ่งขึ้น

ด้วยความพร้อมของโครงสร้างพื้นฐานทางเทคโนโลยี พฤติกรรมผู้บริโภคที่เปลี่ยนแปลงไป และนโยบายที่สนับสนุนจากภาครัฐ บาทดิจิทัลจึงมีศักยภาพที่จะเป็นเครื่องมือสำคัญในการขับเคลื่อนประเทศไทยสู่การเป็นสังคมไร้เงินสดอย่างเต็มรูปแบบ ซึ่งจะส่งผลให้รูปแบบการใช้จ่ายและการทำธุรกรรมในชีวิตประจำวันของทุกคนเปลี่ยนแปลงไปอย่างที่ไม่เคยเป็นมาก่อนในอีกไม่กี่ปีข้างหน้า