เงินบาทดิจิทัล สิ้นปีนี้คนไทยต้องใช้?

ท่ามกลางกระแสการเปลี่ยนแปลงสู่สังคมไร้เงินสด คำว่า “เงินบาทดิจิทัล” หรือ Central Bank Digital Currency (CBDC) ได้รับการกล่าวถึงอย่างกว้างขวาง โดยเฉพาะเมื่อมีสัญญาณจากธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) ที่เตรียมผลักดันการใช้งานเต็มรูปแบบ ซึ่งนำไปสู่คำถามสำคัญที่หลายคนสงสัย

ประเด็นสำคัญเกี่ยวกับเงินบาทดิจิทัล

• นิยามและความน่าเชื่อถือ: เงินบาทดิจิทัลเป็นสกุลเงินที่ออกและรับรองโดยธนาคารแห่งประเทศไทย มีมูลค่าเทียบเท่าเงินบาทปกติแบบ 1:1 จัดเป็นเงินที่รัฐเป็นหนี้ (Liability) ของธนาคารกลางโดยตรง ทำให้มีความปลอดภัยสูงสุด
• วัตถุประสงค์หลัก: ถูกพัฒนาขึ้นเพื่อเป็นทางเลือกในการชำระเงินสำหรับภาคประชาชน เพิ่มประสิทธิภาพโครงสร้างพื้นฐานทางการเงิน ลดต้นทุนการจัดการเงินสด และเป็นเครื่องมือในการดำเนินนโยบายภาครัฐ
• สถานะการใช้งาน: ณ ปัจจุบัน ยังไม่มีนโยบายบังคับให้ประชาชนต้องใช้เงินบาทดิจิทัลภายในสิ้นปี 2568 แต่เป็นการส่งเสริมให้เป็น “ทางเลือกใหม่” ควบคู่ไปกับเงินสด โมบายแบงก์กิ้ง และบริการ e-Wallet ที่มีอยู่เดิม
• ความเชื่อมโยงกับนโยบายอื่น: การพัฒนาเงินบาทดิจิทัลมีความเกี่ยวข้องกับนโยบายเศรษฐกิจดิจิทัลของประเทศ รวมถึงโครงการกระเป๋าเงินดิจิทัล (Digital Wallet) และการเติบโตของสินทรัพย์ดิจิทัล เช่น Stablecoin

เงินบาทดิจิทัล สิ้นปีนี้คนไทยต้องใช้? คำถามนี้สะท้อนความสนใจและความกังวลของประชาชนและภาคธุรกิจต่ออนาคตของระบบการชำระเงินในประเทศ เงินบาทดิจิทัล หรือที่รู้จักในชื่อ Retail CBDC คือ สกุลเงินดิจิทัลที่ออกโดยธนาคารกลาง เพื่อให้ประชาชนทั่วไปสามารถใช้ชำระค่าสินค้าและบริการในชีวิตประจำวันได้โดยตรง แนวคิดนี้ไม่ใช่เรื่องใหม่ แต่การพัฒนาที่ใกล้ความจริงมากขึ้นทำให้เกิดการจับตามองอย่างใกล้ชิดถึงผลกระทบที่จะเกิดขึ้นต่อระบบเศรษฐกิจและวิถีชีวิตทางการเงินของคนไทย

ภาพรวมและทิศทางของเงินบาทดิจิทัลในประเทศไทย

ธนาคารแห่งประเทศไทยได้ศึกษาและพัฒนาโครงการเงินบาทดิจิทัลมาอย่างต่อเนื่อง โดยแบ่งการทดสอบออกเป็นหลายระยะ ทั้งในระดับสถาบันการเงิน (Wholesale CBDC) และระดับรายย่อย (Retail CBDC) สำหรับการใช้งานในภาคประชาชนนั้น ธปท. ได้ส่งสัญญาณถึงความพร้อมในการผลักดันให้เกิดการใช้งานจริงภายในช่วงไตรมาสสุดท้ายของปี 2568 ซึ่งสอดคล้องกับทิศทางนโยบายการเงินที่มุ่งเน้นการเปลี่ยนผ่านสู่เศรษฐกิจดิจิทัลอย่างเต็มรูปแบบ

การพัฒนานี้มีเป้าหมายเพื่อเตรียมความพร้อมให้โครงสร้างพื้นฐานทางการเงินของประเทศสามารถรองรับนวัตกรรมทางการเงินใหม่ๆ ได้อย่างมั่นคงและปลอดภัย และเพื่อให้ประชาชนมีทางเลือกในการเข้าถึงเงินในรูปแบบดิจิทัลที่ออกโดยธนาคารกลาง ซึ่งมีความน่าเชื่อถือสูงสุด ไม่มีความเสี่ยงด้านเครดิตหรือการล้มละลายของผู้ให้บริการเหมือนเงินอิเล็กทรอนิกส์ของภาคเอกชน

เจาะลึก: เงินบาทดิจิทัล (CBDC) คืออะไร?

นิยามและคุณลักษณะสำคัญ

เงินบาทดิจิทัล คือ เงินบาทในรูปแบบอิเล็กทรอนิกส์ที่ออกโดยธนาคารแห่งประเทศไทย มีคุณสมบัติเทียบเท่าธนบัตรและเหรียญกษาปณ์ทุกประการ สามารถใช้ชำระหนี้ได้ตามกฎหมาย และมีมูลค่าคงที่ 1 บาทดิจิทัล เท่ากับ 1 บาทเสมอไป

คุณลักษณะเด่นของเงินบาทดิจิทัลประกอบด้วย:

• เป็นเงินของธนาคารกลางโดยตรง: ผู้ถือเงินบาทดิจิทัลจะมีความสัมพันธ์โดยตรงกับธนาคารกลาง ซึ่งแตกต่างจากเงินฝากในธนาคารพาณิชย์ที่เป็นหนี้ของธนาคารนั้นๆ
• ไม่มีดอกเบี้ย: เพื่อให้มีคุณสมบัติคล้ายเงินสดและไม่แข่งขันกับการระดมเงินฝากของธนาคารพาณิชย์ เงินบาทดิจิทัลจึงถูกออกแบบมาให้ไม่มีการจ่ายดอกเบี้ย
• ความปลอดภัยสูง: ระบบถูกออกแบบด้วยเทคโนโลยีที่ทันสมัยและอยู่ภายใต้การกำกับดูแลของ ธปท. โดยตรง ทำให้มีความเสี่ยงด้านการปฏิบัติการและไซเบอร์ที่ต่ำ
• ทำงานบนระบบแยก: เงินบาทดิจิทัลจะทำงานบนโครงสร้างพื้นฐานทางการเงินใหม่ที่พัฒนาขึ้นโดยเฉพาะ เพื่อรองรับธุรกรรมจำนวนมหาศาลได้อย่างมีประสิทธิภาพ

ความแตกต่างระหว่างเงินบาทดิจิทัล เงินฝาก และ e-Wallet

แม้ว่าการใช้งานจะดูคล้ายคลึงกัน แต่ในทางเทคนิคแล้วมีความแตกต่างที่สำคัญ เงินฝากในบัญชีธนาคาร (ที่ใช้ผ่านโมบายแบงก์กิ้ง) คือเงินที่ธนาคารพาณิชย์เป็นหนี้ผู้ฝาก ในขณะที่เงินใน e-Wallet คือเงินอิเล็กทรอนิกส์ (e-Money) ที่ออกโดยผู้ให้บริการภาคเอกชนซึ่งต้องนำเงินสดไปสำรองไว้กับสถาบันการเงิน ส่วนเงินบาทดิจิทัลนั้นเป็นเงินของธนาคารกลางโดยตรง ทำให้เป็นเงินที่มีความเสี่ยงต่ำที่สุดในระบบการเงิน

วิธีการเข้าถึงและใช้งาน

ในทางปฏิบัติ ประชาชนจะสามารถเข้าถึงเงินบาทดิจิทัลได้โดยการนำเงินสดหรือเงินในบัญชีธนาคารไปแลกเปลี่ยนเป็นเงินบาทดิจิทัลผ่านสถาบันการเงินหรือผู้ให้บริการที่ได้รับอนุญาต จากนั้นเงินบาทดิจิทัลจะถูกเก็บไว้ใน “วอลเล็ต” หรือแอปพลิเคชันบนสมาร์ตโฟน ซึ่งสามารถนำไปใช้จ่ายผ่านการสแกน QR Code หรือวิธีการชำระเงินดิจิทัลอื่นๆ ได้เช่นเดียวกับการใช้จ่ายผ่านโมบายแบงก์กิ้งในปัจจุบัน กระบวนการนี้ถูกออกแบบมาให้ง่ายและสะดวกต่อผู้ใช้งานทุกกลุ่ม

เป้าหมายและประโยชน์เชิงยุทธศาสตร์ของการพัฒนาเงินบาทดิจิทัล

การผลักดันเงินบาทดิจิทัลไม่ได้เป็นเพียงการสร้างทางเลือกใหม่ในการชำระเงิน แต่ยังมีเป้าหมายเชิงยุทธศาสตร์ที่สำคัญต่อการพัฒนาประเทศในระยะยาว

การเพิ่มทางเลือกและความปลอดภัยทางการเงินให้ประชาชน

ในยุคที่บริการทางการเงินดิจิทัลส่วนใหญ่ดำเนินการโดยภาคเอกชน การมีสกุลเงินดิจิทัลที่ออกโดยธนาคารกลางจะช่วยสร้างสมดุลและเป็นทางเลือกที่ปลอดภัยให้แก่ประชาชน โดยเฉพาะอย่างยิ่งในสถานการณ์วิกฤตที่ความเชื่อมั่นต่อสถาบันการเงินเอกชนอาจลดลง เงินบาทดิจิทัลจะเป็นเสมือน “สมอ” ที่สร้างความมั่นคงให้แก่ระบบการเงินโดยรวม นอกจากนี้ยังเป็นการขยายการเข้าถึงบริการทางการเงินดิจิทัลให้กับประชาชนที่อาจยังไม่มีบัญชีธนาคาร (Unbanked) ได้ง่ายขึ้น

การยกระดับโครงสร้างพื้นฐานทางการเงินและลดต้นทุน

การบริหารจัดการเงินสด ทั้งการพิมพ์ การขนส่ง การจัดเก็บ และการทำลาย มีต้นทุนที่สูงมาก การเปลี่ยนผ่านสู่การใช้เงินดิจิทัลมากขึ้นจะช่วยลดภาระต้นทุนเหล่านี้ของประเทศได้อย่างมีนัยสำคัญ อีกทั้งโครงสร้างพื้นฐานที่พัฒนาขึ้นสำหรับเงินบาทดิจิทัลยังสามารถต่อยอดไปสู่นวัตกรรมทางการเงินอื่นๆ เช่น การทำธุรกรรมที่ตั้งโปรแกรมได้ (Programmable Money) ซึ่งจะเปิดโอกาสใหม่ๆ ให้กับภาคธุรกิจในอนาคต

การป้องกันการผูกขาดและสนับสนุนนโยบายภาครัฐ

การเติบโตของแพลตฟอร์มดิจิทัลขนาดใหญ่ (Big Tech) อาจนำไปสู่การผูกขาดในตลาดการชำระเงินและการใช้ข้อมูลส่วนบุคคลในทางที่ไม่เหมาะสม การมีเงินบาทดิจิทัลเป็นโครงสร้างพื้นฐานกลางจะช่วยลดความเสี่ยงดังกล่าวและส่งเสริมการแข่งขันที่เป็นธรรม นอกจากนี้ ฐานข้อมูลการใช้จ่ายผ่านเงินบาทดิจิทัล (ภายใต้กรอบการคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคลที่รัดกุม) ยังสามารถนำมาใช้ในการออกแบบและประเมินผลนโยบายภาครัฐให้มีประสิทธิภาพและตรงจุดมากยิ่งขึ้น เช่น การจ่ายเงินช่วยเหลือหรือการกระตุ้นเศรษฐกิจ

ความเชื่อมโยงกับนโยบายเศรษฐกิจและภูมิทัศน์สินทรัพย์ดิจิทัล

โครงการเงินบาทดิจิทัลไม่ได้ดำเนินไปอย่างโดดเดี่ยว แต่มีความเชื่อมโยงอย่างลึกซึ้งกับทิศทางนโยบายเศรษฐกิจของประเทศและการเติบโตของโลกสินทรัพย์ดิจิทัล

บทบาทในนโยบายการเงิน 2568 และโครงการ Digital Wallet

ในปี 2568 นโยบายการเงินของไทยให้ความสำคัญกับการรักษาเสถียรภาพทางเศรษฐกิจ ควบคู่ไปกับการส่งเสริมการเติบโตอย่างยั่งยืนผ่านเทคโนโลยีดิจิทัล เงินบาทดิจิทัลจึงถูกมองว่าเป็นเครื่องมือสำคัญที่จะช่วยให้การส่งผ่านนโยบายภาครัฐไปยังประชาชนเป็นไปอย่างรวดเร็วและมีประสิทธิภาพ ตัวอย่างที่เห็นได้ชัดคือโครงการกระตุ้นเศรษฐกิจผ่านกระเป๋าเงินดิจิทัล (Digital Wallet) ของภาครัฐ ซึ่งแม้ในระยะแรกอาจใช้โครงสร้างพื้นฐานที่มีอยู่ แต่ในระยะยาว การมีระบบเงินบาทดิจิทัลจะช่วยให้โครงการลักษณะนี้สามารถดำเนินการได้อย่างราบรื่น โปร่งใส และตรวจสอบได้มากยิ่งขึ้น

สถานะในวงการคริปโตเคอร์เรนซี: กรณีศึกษา THBX Stablecoin

แม้เงินบาทดิจิทัล (CBDC) จะไม่ใช่คริปโตเคอร์เรนซี แต่แนวคิดเรื่องสกุลเงินดิจิทัลที่ผูกกับเงินบาทได้เกิดขึ้นแล้วในโลกคริปโตผ่านสิ่งที่เรียกว่า “Stablecoin” ตัวอย่างเช่น โครงการ THBX ซึ่งเป็น Stablecoin ที่ผูกมูลค่า 1:1 กับเงินบาทไทย และได้ถูกนำไปใช้ในแพลตฟอร์มซื้อขายสินทรัพย์ดิจิทัลชั้นนำอย่าง Bitkub, Binance TH และ Upbit แล้ว การมีอยู่ของ Stablecoin ลักษณะนี้สะท้อนให้เห็นถึงความต้องการใช้สกุลเงินดิจิทัลที่มีมูลค่าคงที่ในการทำธุรกรรม

ที่น่าสนใจคือ THBX ได้ขยายการใช้งานไปสู่การชำระค่าสินค้าและบริการในชีวิตจริงผ่าน QR Code ในร้านค้ากว่า 100 แห่งที่เข้าร่วมโครงการ ซึ่งเป็นการปูทางและสร้างความคุ้นเคยให้กับผู้บริโภคต่อการใช้จ่ายด้วยสินทรัพย์ดิจิทัลที่อ้างอิงกับเงินบาท การมาถึงของเงินบาทดิจิทัล (CBDC) อย่างเป็นทางการจึงอาจเข้ามาเป็นทางเลือกหลักที่มีความน่าเชื่อถือสูงสุดสำหรับธุรกรรมลักษณะนี้ในอนาคต

บทสรุป: สิ้นปีนี้คนไทยต้องใช้เงินบาทดิจิทัลจริงหรือ?

จากข้อมูลทั้งหมดสามารถสรุปได้ว่า แม้ธนาคารแห่งประเทศไทยจะมีความคืบหน้าอย่างมากในการพัฒนาและเตรียมผลักดันให้เกิดการใช้งานเงินบาทดิจิทัลสำหรับรายย่อยในช่วงปลายปี 2568 แต่ยังไม่มีข้อบ่งชี้ใดๆ ว่าการใช้งานจะเป็น “ข้อบังคับ” ที่ประชาชนทุกคนต้องปฏิบัติตามในทันที

การนำเงินบาทดิจิทัลมาใช้จะเป็นในลักษณะของการ “เพิ่มทางเลือก” ให้กับประชาชนและภาคธุรกิจ ควบคู่ไปกับการใช้เงินสด การโอนเงินผ่านโมบายแบงก์กิ้ง หรือการใช้จ่ายผ่าน e-Wallet ที่มีอยู่เดิม มากกว่าจะเป็นการแทนที่ระบบเก่าโดยสิ้นเชิงในระยะเวลาอันสั้น

เป้าหมายของ ธปท. ในระยะแรกคือการส่งเสริมให้เกิดการยอมรับและใช้งานในวงกว้างอย่างค่อยเป็นค่อยไป โดยเน้นไปที่ความสมัครใจและความสะดวกสบายของผู้ใช้งานเป็นหลัก ดังนั้น คำตอบสำหรับคำถามที่ว่า “สิ้นปีนี้คนไทยต้องใช้เงินบาทดิจิทัลหรือไม่” คือ “ไม่จำเป็นต้องใช้” แต่เป็น “ทางเลือกใหม่ที่น่าสนใจ” ซึ่งภาครัฐและธนาคารกลางกำลังเตรียมความพร้อมเพื่อรองรับอนาคตทางการเงินของประเทศ

อนาคตการเงินไทยกับเงินบาทดิจิทัล

การมาถึงของเงินบาทดิจิทัลถือเป็นก้าวสำคัญในการปฏิวัติภูมิทัศน์ทางการเงินของประเทศไทย เป็นการวางรากฐานสำหรับเศรษฐกิจดิจิทัลที่มั่นคง มีประสิทธิภาพ และครอบคลุมยิ่งขึ้น แม้ว่าการใช้งานจะยังไม่ถูกบังคับในเร็ววันนี้ แต่การศึกษาและทำความเข้าใจถึงหลักการทำงาน ประโยชน์ และผลกระทบของเงินบาทดิจิทัล จะเป็นสิ่งจำเป็นสำหรับทั้งประชาชนและผู้ประกอบการเพื่อเตรียมพร้อมรับมือกับการเปลี่ยนแปลงและใช้ประโยชน์จากนวัตกรรมทางการเงินแห่งอนาคตนี้ได้อย่างเต็มศักยภาพ การติดตามประกาศและความคืบหน้าจากธนาคารแห่งประเทศไทยอย่างใกล้ชิดจึงเป็นสิ่งที่ควรทำ เพื่อให้สามารถปรับตัวและวางแผนทางการเงินได้อย่างเหมาะสมต่อไป