เงินบาทดิจิทัลมาแล้ว! สังคมไร้เงินสดทำแม่ค้าโอดครวญ

การเปลี่ยนผ่านสู่ยุคดิจิทัลกำลังส่งผลกระทบต่อทุกภาคส่วนของเศรษฐกิจไทยอย่างมีนัยสำคัญ โดยเฉพาะการมาถึงของเงินบาทดิจิทัลที่เริ่มมีการทดลองใช้ในวงกว้างมากขึ้น พร้อมกับการเติบโตของสังคมไร้เงินสดที่กลายเป็นวิถีชีวิตใหม่ของผู้คนจำนวนมาก ปรากฏการณ์นี้ได้สร้างทั้งโอกาสและความท้าทายครั้งใหญ่ โดยเฉพาะอย่างยิ่งสำหรับกลุ่มผู้ประกอบการรายย่อยในตลาดสด ซึ่งเป็นหัวใจสำคัญของเศรษฐกิจฐานราก

สรุปประเด็นสำคัญของการเปลี่ยนแปลงสู่ยุคดิจิทัล

• การมาถึงของเงินบาทดิจิทัล: ธนาคารแห่งประเทศไทยกำลังทดสอบสกุลเงินดิจิทัลสำหรับภาคประชาชน (Retail CBDC) ซึ่งจะถูกนำมาใช้ในการชำระเงินในชีวิตประจำวัน เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพและลดต้นทุนในระบบเศรษฐกิจ
• สังคมไร้เงินสดคืออนาคต: ประเทศไทยกำลังก้าวเข้าสู่สังคมไร้เงินสดอย่างเต็มรูปแบบ โดยมีปัจจัยสนับสนุนจากการใช้สมาร์ทโฟนที่แพร่หลาย, การเติบโตของ e-wallet และนโยบายส่งเสริมจากภาครัฐ
• เสียงสะท้อนจากเศรษฐกิจฐานราก: แม้เทคโนโลยีจะมอบความสะดวกสบาย แต่ผู้ค้ารายย่อย โดยเฉพาะกลุ่มแม่ค้าในตลาดสด กำลังเผชิญกับอุปสรรคในการปรับตัว ทั้งในด้านความรู้ทางเทคโนโลยีและต้นทุนด้านอุปกรณ์
• ความจำเป็นในการสนับสนุน: เพื่อให้การเปลี่ยนผ่านเป็นไปอย่างราบรื่นและไม่ทิ้งใครไว้ข้างหลัง การให้ความรู้และการสนับสนุนด้านเครื่องมือดิจิทัลแก่ผู้ประกอบการรายย่อยจึงเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่ง

ประเด็นที่ว่า เงินบาทดิจิทัลมาแล้ว! สังคมไร้เงินสดทำแม่ค้าโอดครวญ สะท้อนให้เห็นถึงความซับซ้อนของการเปลี่ยนแปลงเชิงโครงสร้างในระบบเศรษฐกิจ การเกิดขึ้นของเทคโนโลยีการเงินรูปแบบใหม่นี้มีวัตถุประสงค์เพื่อลดต้นทุนการทำธุรกรรมและเพิ่มความเชื่อมโยงของระบบการชำระเงินทั่วประเทศ อย่างไรก็ตาม การเปลี่ยนแปลงดังกล่าวกำลังสร้างแรงกดดันให้กับกลุ่มเศรษฐกิจฐานราก โดยเฉพาะพ่อค้าแม่ค้าที่ไม่คุ้นเคยกับเทคโนโลยี ซึ่งอาจนำไปสู่การสูญเสียโอกาสทางธุรกิจหากไม่สามารถปรับตัวได้ทันท่วงที ความท้าทายนี้จึงกลายเป็นโจทย์สำคัญที่ทุกภาคส่วนต้องร่วมกันหาทางออก

การมาถึงของเงินบาทดิจิทัลกับปรากฏการณ์สังคมไร้เงินสด

การเปลี่ยนแปลงภูมิทัศน์ทางการเงินของประเทศไทยกำลังดำเนินไปอย่างรวดเร็ว โดยมีสองปัจจัยหลักที่เป็นตัวขับเคลื่อนสำคัญคือ การพัฒนานวัตกรรมสกุลเงินดิจิทัลโดยธนาคารกลาง และพฤติกรรมของผู้บริโภคที่โน้มเอียงไปสู่การทำธุรกรรมแบบไร้เงินสดมากขึ้น ปรากฏการณ์ทั้งสองนี้ส่งเสริมซึ่งกันและกัน และกำลังจะกำหนดทิศทางใหม่ให้กับระบบเศรษฐกิจของประเทศในอนาคตอันใกล้

เงินบาทดิจิทัล (CBDC) คืออะไร?

เงินบาทดิจิทัล หรือที่รู้จักในชื่อสากลว่า CBDC (Central Bank Digital Currency) คือ สกุลเงินดิจิทัลที่ออกโดยธนาคารกลางของประเทศ ซึ่งในกรณีของไทยคือธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) โดยมีสถานะเทียบเท่ากับเงินสดหรือธนบัตรที่ใช้กันอยู่ในปัจจุบัน สิ่งที่ทำให้เงินบาทดิจิทัลแตกต่างจากคริปโทเคอร์เรนซีทั่วไปคือการที่มูลค่าของมันจะถูกผูกไว้กับค่าเงินบาทจริงในอัตรา 1:1 เสมอ ทำให้มีความมั่นคงและน่าเชื่อถือสูง ไม่มีความผันผวนของราคาเหมือนสินทรัพย์ดิจิทัลอื่น ๆ

วัตถุประสงค์หลักของการพัฒนา Retail CBDC คือการสร้างโครงสร้างพื้นฐานทางการเงินที่ทันสมัย ปลอดภัย และมีประสิทธิภาพสำหรับประชาชนทุกคน เพื่อรองรับกิจกรรมทางเศรษฐกิจในยุคดิจิทัล โดยมุ่งหวังที่จะลดต้นทุนที่เกี่ยวข้องกับการจัดการเงินสด เช่น การพิมพ์ธนบัตร การขนส่ง และการเก็บรักษา อีกทั้งยังช่วยเพิ่มความสะดวกและรวดเร็วในการชำระเงินระหว่างบุคคลและร้านค้าผ่านช่องทางดิจิทัล เช่น การสแกน QR Code หรือการใช้งานผ่านแอปพลิเคชันบนสมาร์ทโฟน

เงินบาทดิจิทัลถูกออกแบบมาให้เป็นอีกหนึ่งทางเลือกในการชำระเงินสำหรับประชาชน ควบคู่ไปกับเงินสดและบริการ e-Payment ที่มีอยู่ในปัจจุบัน โดยมีเป้าหมายเพื่อเสริมสร้างเสถียรภาพและความแข็งแกร่งให้กับระบบการเงินของประเทศในระยะยาว

แรงผลักดันสู่สังคมไร้เงินสดของประเทศไทย

แนวโน้มการเข้าสู่สังคมไร้เงินสด (Cashless Society) ในประเทศไทยมีความชัดเจนและเติบโตอย่างก้าวกระโดดในช่วงหลายปีที่ผ่านมา โดยมีปัจจัยสนับสนุนหลายประการด้วยกัน:

1. การเข้าถึงสมาร์ทโฟนและอินเทอร์เน็ต: การขยายตัวของเครือข่ายโทรคมนาคมที่ครอบคลุมทั่วประเทศ ประกอบกับราคาของสมาร์ทโฟนที่เข้าถึงง่ายขึ้น ทำให้ประชาชนส่วนใหญ่สามารถเข้าถึงบริการทางการเงินดิจิทัลได้อย่างสะดวก
2. ความนิยมในการชำระเงินผ่าน E-Wallet: ผู้ให้บริการกระเป๋าเงินอิเล็กทรอนิกส์ (e-Wallet) หลายรายได้เข้ามาทำตลาดในประเทศไทยอย่างจริงจัง นำเสนอโปรโมชันและบริการที่ตอบโจทย์ไลฟ์สไตล์คนรุ่นใหม่ ทำให้การจ่ายเงินผ่านแอปพลิเคชันกลายเป็นเรื่องปกติในชีวิตประจำวัน ตั้งแต่การซื้อของในร้านสะดวกซื้อไปจนถึงการจ่ายค่าบริการต่าง ๆ
3. นโยบายส่งเสริมจากภาครัฐ: รัฐบาลได้ผลักดันนโยบาย National e-Payment อย่างต่อเนื่อง เพื่อส่งเสริมให้ประชาชนและภาคธุรกิจหันมาใช้ช่องทางดิจิทัลในการทำธุรกรรมมากขึ้น ตัวอย่างที่เห็นได้ชัดคือระบบพร้อมเพย์ (PromptPay) ที่ช่วยให้การโอนเงินสะดวกรวดเร็วและมีค่าธรรมเนียมต่ำ ซึ่งเป็นรากฐานสำคัญที่ทำให้คนไทยคุ้นเคยกับการทำธุรกรรมทางการเงินผ่านช่องทางอิเล็กทรอนิกส์
4. การเติบโตของ E-Commerce: พฤติกรรมการซื้อสินค้าออนไลน์ที่เพิ่มขึ้นอย่างมหาศาล เป็นอีกหนึ่งปัจจัยสำคัญที่เร่งให้เกิดการชำระเงินแบบดิจิทัล เพราะมีความสะดวกและปลอดภัยกว่าการใช้เงินสดในการทำธุรกรรมทางไกล

ปัจจัยเหล่านี้ส่งผลให้ปริมาณการใช้เงินสดในระบบเศรษฐกิจค่อย ๆ ลดความสำคัญลง ขณะที่การชำระเงินผ่านช่องทางดิจิทัลกลับเพิ่มสูงขึ้นอย่างต่อเนื่อง ซึ่งเป็นการปูทางให้กับการยอมรับและใช้งานเงินบาทดิจิทัลในวงกว้างต่อไปในอนาคต

ผลกระทบต่อเศรษฐกิจฐานราก: เสียงสะท้อนจากผู้ค้ารายย่อย

การเปลี่ยนผ่านสู่ระบบเศรษฐกิจดิจิทัลเต็มรูปแบบย่อมส่งผลกระทบที่แตกต่างกันไปในแต่ละกลุ่ม โดยเฉพาะเศรษฐกิจฐานรากซึ่งประกอบด้วยผู้ประกอบการรายย่อยจำนวนมาก เช่น พ่อค้าแม่ค้าในตลาดสด แผงลอย หรือร้านค้าชุมชน กลุ่มคนเหล่านี้ถือเป็นเส้นเลือดฝอยที่หล่อเลี้ยงเศรษฐกิจของประเทศ และกำลังเผชิญกับคลื่นแห่งการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่นี้โดยตรง

โอกาสและความสะดวกสบายในโลกดิจิทัล

ในมุมหนึ่ง การมาถึงของเงินบาทดิจิทัลและสังคมไร้เงินสดได้มอบโอกาสและข้อดีหลายประการให้กับผู้ค้ารายย่อย หากสามารถปรับตัวและนำเทคโนโลยีมาใช้ประโยชน์ได้สำเร็จ:

• เพิ่มความปลอดภัยและลดความเสี่ยง: การรับชำระเงินแบบดิจิทัลช่วยลดความเสี่ยงที่เกี่ยวข้องกับการจัดการเงินสด เช่น การถูกโจรกรรม การได้รับธนบัตรปลอม หรือความผิดพลาดในการทอนเงิน
• ความสะดวกและรวดเร็วในการทำธุรกรรม: การชำระเงินผ่าน QR Code ช่วยให้การซื้อขายเป็นไปอย่างรวดเร็วและแม่นยำ ไม่ต้องเสียเวลาในการนับเงินและทอนเงิน ทำให้สามารถบริการลูกค้าได้มากขึ้น
• การจัดการทางการเงินที่มีประสิทธิภาพ: รายรับจากการขายจะถูกบันทึกในระบบดิจิทัลโดยอัตโนมัติ ทำให้ผู้ค้าสามารถตรวจสอบยอดขายและจัดการบัญชีได้ง่ายขึ้น เป็นประโยชน์ต่อการวางแผนธุรกิจและการขอสินเชื่อในอนาคต
• ขยายฐานลูกค้า: การรองรับการชำระเงินดิจิทัลช่วยตอบสนองความต้องการของลูกค้ากลุ่มใหม่ ๆ โดยเฉพาะคนรุ่นใหม่ที่คุ้นเคยกับการไม่พกเงินสด ซึ่งอาจนำไปสู่การเพิ่มยอดขายได้

ความท้าทายที่ผู้ค้ารายย่อยต้องเผชิญ

อย่างไรก็ตาม อีกด้านหนึ่งของเหรียญคือเสียงโอดครวญจากแม่ค้ารายย่อยจำนวนมากที่กำลังเผชิญกับอุปสรรคสำคัญในการปรับตัวเข้าสู่ยุคดิจิทัล ความท้าทายเหล่านี้เป็นประเด็นที่น่ากังวลและต้องได้รับการแก้ไขอย่างเร่งด่วน:

• การขาดความรู้และทักษะทางเทคโนโลยี: ผู้ประกอบการรายย่อยจำนวนมาก โดยเฉพาะกลุ่มผู้สูงอายุ อาจไม่มีความคุ้นเคยกับการใช้สมาร์ทโฟนหรือแอปพลิเคชันที่ซับซ้อน ทำให้การเรียนรู้และปรับตัวเข้ากับระบบการชำระเงินแบบใหม่เป็นเรื่องยากลำบาก
• ต้นทุนด้านอุปกรณ์: แม้ว่าการรับชำระเงินผ่าน QR Code จะใช้เพียงสมาร์ทโฟน แต่สำหรับร้านค้าบางแห่งอาจจำเป็นต้องมีอุปกรณ์เสริม หรือแม้กระทั่งการมีสมาร์ทโฟนที่มีประสิทธิภาพเพียงพอก็อาจเป็นภาระด้านต้นทุนสำหรับผู้ค้าที่มีรายได้น้อย
• ปัญหาการเข้าถึงสัญญาณอินเทอร์เน็ต: ในบางพื้นที่ โดยเฉพาะตลาดสดในพื้นที่ห่างไกล อาจมีปัญหาเรื่องความเสถียรของสัญญาณอินเทอร์เน็ต ซึ่งเป็นอุปสรรคสำคัญต่อการทำธุรกรรมดิจิทัลที่ต้องเชื่อมต่อตลอดเวลา
• ความกังวลเรื่องความปลอดภัยทางไซเบอร์: ความไม่เข้าใจในเทคโนโลยีอาจนำไปสู่ความกังวลเรื่องการถูกหลอกลวงหรือแฮกข้อมูลทางการเงิน ทำให้ผู้ค้าบางส่วนไม่กล้าที่จะเปิดรับการชำระเงินในรูปแบบดิจิทัล

ความท้าทายเหล่านี้อาจทำให้เกิดความเหลื่อมล้ำทางดิจิทัล (Digital Divide) ซึ่งผู้ประกอบการที่ไม่สามารถปรับตัวได้อาจสูญเสียความสามารถในการแข่งขันและเสียโอกาสทางธุรกิจให้กับคู่แข่งที่พร้อมกว่าในที่สุด

โครงการนำร่องและอนาคตของเงินบาทดิจิทัล

ธนาคารแห่งประเทศไทยได้ตระหนักถึงผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นและได้ดำเนินการพัฒนารวมถึงทดสอบเงินบาทดิจิทัลอย่างรอบคอบ เพื่อให้แน่ใจว่าการนำมาใช้งานจริงจะเป็นไปอย่างราบรื่นและเกิดประโยชน์สูงสุดต่อทุกภาคส่วนในระบบเศรษฐกิจ

การทดสอบใช้งานจริงในพื้นที่เศรษฐกิจ

เพื่อศึกษาพฤติกรรมการใช้งานและประเมินผลกระทบในสภาพแวดล้อมจริง ธปท. ได้เริ่มโครงการทดลองใช้เงินบาทดิจิทัลในวงจำกัด (Pilot Test) โดยร่วมมือกับสถาบันการเงินและภาคเอกชนหลายแห่ง หนึ่งในโครงการนำร่องที่น่าสนใจคือการทดลองให้ประชาชนทั่วไปสามารถใช้จ่ายเงินบาทดิจิทัลเพื่อชำระค่าสินค้าและบริการในร้านค้าที่เข้าร่วมโครงการ ซึ่งมีจำนวนกว่า 100 ร้านค้าในพื้นที่กรุงเทพมหานคร การทดลองนี้ครอบคลุมการใช้งานพื้นฐาน เช่น การเติมเงิน การโอนเงิน และการชำระเงินผ่านการสแกน QR Code ซึ่งเป็นรูปแบบที่ผู้บริโภคชาวไทยมีความคุ้นเคยอยู่แล้ว

ข้อมูลและผลตอบรับที่ได้จากโครงการนำร่องเหล่านี้จะถูกนำไปใช้ในการปรับปรุงและพัฒนาระบบให้มีเสถียรภาพ ใช้งานง่าย และตอบโจทย์ความต้องการของผู้ใช้ทั้งฝั่งผู้บริโภคและร้านค้า ก่อนที่จะมีการพิจารณาขยายการใช้งานในวงกว้างขึ้นทั่วประเทศในอนาคต

ทิศทางของระบบการชำระเงินในอนาคต

ในระยะยาว เงินบาทดิจิทัลถูกวางตัวให้เป็นหนึ่งในโครงสร้างพื้นฐานทางการเงินที่สำคัญของประเทศ ซึ่งจะทำงานร่วมกับระบบการชำระเงินอื่น ๆ ที่มีอยู่แล้ว เช่น เงินสด บัตรเครดิต/เดบิต และบริการ e-Payment โดยมีเป้าหมายเพื่อสร้างระบบนิเวศทางการเงินที่มีความหลากหลาย ยืดหยุ่น และเชื่อมโยงถึงกันได้อย่างไร้รอยต่อ

อนาคตของระบบการชำระเงินไทยจึงมีแนวโน้มที่จะเป็นระบบแบบผสมผสาน ที่ผู้บริโภคสามารถเลือกใช้ช่องทางการชำระเงินที่เหมาะสมกับความต้องการและสถานการณ์ได้มากที่สุด ในขณะที่ภาคธุรกิจ โดยเฉพาะผู้ค้ารายย่อย จะต้องเตรียมความพร้อมในการรองรับการชำระเงินได้หลายรูปแบบ เพื่อไม่ให้พลาดโอกาสทางธุรกิจจากการเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยีและพฤติกรรมผู้บริโภค

เงินบาทดิจิทัลมาแล้ว! สังคมไร้เงินสดทำแม่ค้าโอดครวญ: จะปรับตัวอย่างไร?

การเปรียบเทียบระหว่างการใช้เงินสดแบบดั้งเดิมกับการชำระเงินดิจิทัลในมุมมองของผู้ค้ารายย่อย จะช่วยให้เห็นภาพความแตกต่างและแนวทางการปรับตัวที่ชัดเจนขึ้น

บทสรุป: ก้าวต่อไปของเศรษฐกิจไทยในยุคดิจิทัล

การมาถึงของเงินบาทดิจิทัลและการเปลี่ยนผ่านสู่สังคมไร้เงินสดถือเป็นการเปลี่ยนแปลงเชิงโครงสร้างที่ไม่อาจหลีกเลี่ยงได้ ซึ่งนำมาซึ่งโอกาสในการพัฒนาประสิทธิภาพและความทันสมัยของระบบเศรษฐกิจไทย อย่างไรก็ตาม ความสำเร็จของการเปลี่ยนผ่านครั้งนี้ไม่ได้วัดกันที่ความก้าวหน้าของเทคโนโลยีเพียงอย่างเดียว แต่ขึ้นอยู่กับว่าทุกภาคส่วนของสังคม โดยเฉพาะกลุ่มเศรษฐกิจฐานราก สามารถก้าวเดินไปข้างหน้าพร้อมกันได้หรือไม่

เสียงโอดครวญของแม่ค้ารายย่อยคือสัญญาณเตือนที่สำคัญว่า การผลักดันนโยบายจำเป็นต้องดำเนินควบคู่ไปกับการสร้างความเข้าใจ การให้ความรู้ และการสนับสนุนที่ตรงจุด ทั้งจากภาครัฐและภาคเอกชน ไม่ว่าจะเป็นการจัดอบรมทักษะดิจิทัล การสนับสนุนด้านอุปกรณ์ หรือการพัฒนาระบบที่ใช้งานง่ายสำหรับทุกคน เพื่อลดช่องว่างและความเหลื่อมล้ำทางดิจิทัล การเตรียมความพร้อมและการสนับสนุนจากทุกภาคส่วนจึงเป็นหัวใจสำคัญที่จะช่วยให้ประเทศไทยสามารถเก็บเกี่ยวผลประโยชน์จากเศรษฐกิจดิจิทัลได้อย่างเต็มศักยภาพและยั่งยืน โดยไม่ทิ้งใครไว้ข้างหลัง