ลาก่อนเงินสด! เงินบาทดิจิทัลเริ่มใช้จริงแล้ว

การเปลี่ยนผ่านสู่ยุคดิจิทัลได้ส่งผลกระทบต่อทุกภาคส่วน รวมถึงระบบการเงินของประเทศไทย การเกิดขึ้นของเงินบาทดิจิทัล หรือ Central Bank Digital Currency (CBDC) ที่พัฒนาโดยธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) ถือเป็นก้าวสำคัญที่กำลังจะเปลี่ยนโฉมหน้าการทำธุรกรรมทางการเงินของคนไทยไปอย่างสิ้นเชิง

ภาพรวมของเงินบาทดิจิทัล

ประเด็นสำคัญที่ควรทราบเกี่ยวกับการมาถึงของเงินบาทดิจิทัลมีดังนี้:

• สกุลเงินดิจิทัลที่ออกโดยรัฐบาล: เงินบาทดิจิทัลเป็นสกุลเงินที่ออกและรับรองโดยธนาคารแห่งประเทศไทย ทำให้มีสถานะเทียบเท่าเงินบาทในรูปแบบธนบัตรและเหรียญกษาปณ์ มีมูลค่าคงที่และมีกฎหมายรองรับ แตกต่างจากคริปโตเคอร์เรนซีที่มีความผันผวนสูง
• การขับเคลื่อนสู่สังคมไร้เงินสด: โครงการนี้เป็นส่วนหนึ่งของยุทธศาสตร์ชาติในการผลักดันประเทศไทยสู่สังคมไร้เงินสด (Cashless Society) อย่างเต็มรูปแบบ เพื่อลดต้นทุนการจัดการเงินสดและเพิ่มประสิทธิภาพของระบบเศรษฐกิจโดยรวม
• เริ่มต้นทดลองใช้งานจริงแล้ว: โครงการได้เริ่มทดสอบการใช้งานในวงจำกัดร่วมกับสถาบันการเงินตั้งแต่ช่วงปลายปี 2565 และกำลังขยายผลเพื่อนำไปสู่การใช้งานในวงกว้าง สะท้อนให้เห็นถึงความพร้อมของโครงสร้างพื้นฐานทางการเงินของไทย
• เพิ่มความโปร่งใสและประสิทธิภาพ: การทำธุรกรรมผ่านเงินบาทดิจิทัลสามารถตรวจสอบได้ง่ายขึ้น ซึ่งจะช่วยเพิ่มความโปร่งใสในการใช้จ่ายภาครัฐ ลดการรั่วไหลของงบประมาณ และทำให้การดำเนินนโยบายการคลังและการเงินมีประสิทธิภาพสูงขึ้น

ลาก่อนเงินสด! เงินบาทดิจิทัลเริ่มใช้จริงแล้ว ซึ่งเป็นพัฒนาการที่สำคัญยิ่งในระบบการเงินไทย โครงการนี้ไม่ได้เป็นเพียงแนวคิดในอนาคตอีกต่อไป แต่คือความเป็นจริงที่กำลังเกิดขึ้นจากการผลักดันของธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) เงินบาทดิจิทัล หรือที่รู้จักในชื่อสากลว่า Central Bank Digital Currency (CBDC) คือสกุลเงินบาทในรูปแบบดิจิทัลที่ออกโดยธนาคารกลาง มีคุณสมบัติเทียบเท่าเงินสดที่เราใช้กันอยู่ในปัจจุบันทุกประการ การเปลี่ยนแปลงนี้ส่งผลโดยตรงต่อวิถีชีวิตและการใช้จ่ายของประชาชน ภาคธุรกิจ และการดำเนินนโยบายของภาครัฐ ถือเป็นการปฏิวัติระบบการชำระเงินของประเทศให้ก้าวสู่ความเป็นดิจิทัลอย่างสมบูรณ์

ความสำคัญของเงินบาทดิจิทัลไม่ได้จำกัดอยู่แค่การเพิ่มช่องทางการชำระเงิน แต่ยังเป็นการวางรากฐานโครงสร้างพื้นฐานทางการเงินใหม่สำหรับเศรษฐกิจดิจิทัลในอนาคต โครงการนี้เกิดขึ้นท่ามกลางกระแสความนิยมของสินทรัพย์ดิจิทัลทั่วโลก โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อสร้างทางเลือกที่ปลอดภัยและมีเสถียรภาพภายใต้การกำกับดูแลของภาครัฐ เพื่อให้ประชาชนสามารถเข้าถึงและใช้ประโยชน์จากเทคโนโลยีทางการเงินได้อย่างมั่นใจ ซึ่งการเปลี่ยนผ่านนี้จะส่งผลกระทบต่อทุกคนในระบบเศรษฐกิจ ตั้งแต่ผู้บริโภครายย่อยไปจนถึงองค์กรขนาดใหญ่

ความเข้าใจพื้นฐานเกี่ยวกับเงินบาทดิจิทัล (CBDC)

เพื่อให้เข้าใจถึงการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่นี้ จำเป็นต้องทำความรู้จักกับแนวคิดพื้นฐาน ลักษณะ และเป้าหมายของโครงการเงินบาทดิจิทัลให้ชัดเจนเสียก่อน

คำจำกัดความและลักษณะสำคัญ

เงินบาทดิจิทัล คือ เงินบาทที่อยู่ในรูปแบบดิจิทัล ออกโดยธนาคารแห่งประเทศไทย และมีคุณสมบัติในการชำระหนี้ได้ตามกฎหมายเช่นเดียวกับธนบัตรและเหรียญกษาปณ์ โดยมีอัตราแลกเปลี่ยนคงที่ 1 บาทดิจิทัล เท่ากับ 1 บาทเสมอ แม้ว่าจะใช้เทคโนโลยีจัดเก็บข้อมูลแบบกระจายศูนย์ (Distributed Ledger Technology: DLT) หรือบล็อกเชน ซึ่งเป็นเทคโนโลยีเบื้องหลังคริปโตเคอร์เรนซี แต่เงินบาทดิจิทัลมีลักษณะที่แตกต่างกันอย่างสิ้นเชิง

ลักษณะเด่นของเงินบาทดิจิทัลคือการเป็นหนี้สินของธนาคารกลาง (Central Bank Liability) ซึ่งหมายความว่าธนาคารแห่งประเทศไทยเป็นผู้รับประกันมูลค่าโดยตรง ทำให้มีความน่าเชื่อถือและเสถียรภาพสูงสุด ต่างจากคริปโตเคอร์เรนซีภาคเอกชนที่มูลค่ามีความผันผวนสูงและไม่มีหน่วยงานกลางรับรองมูลค่าอย่างเป็นทางการ

จุดเริ่มต้นและเป้าหมายของโครงการ

ธนาคารแห่งประเทศไทยได้เริ่มศึกษาและวิจัยเกี่ยวกับ CBDC มาอย่างต่อเนื่อง เพื่อเตรียมความพร้อมรับมือกับภูมิทัศน์ทางการเงินที่เปลี่ยนแปลงไป โครงการได้เข้าสู่ขั้นตอนการทดลองที่สำคัญในช่วงปลายปี 2565 โดยร่วมมือกับธนาคารพาณิชย์และผู้ให้บริการทางการเงินที่ไม่ใช่สถาบันการเงิน (Non-bank) เพื่อทดสอบการใช้งานในสภาพแวดล้อมจริงในวงจำกัด (Pilot Phase)

เป้าหมายหลักของโครงการไม่ได้มุ่งเน้นการแทนที่เงินสดหรือเงินฝากในบัญชีธนาคารทั้งหมดในทันที แต่เพื่อ:

• สร้างโครงสร้างพื้นฐานทางการเงินแห่งอนาคต: เพื่อรองรับนวัตกรรมและบริการทางการเงินใหม่ๆ ที่จะเกิดขึ้นในยุคดิจิทัล
• เพิ่มทางเลือกในการชำระเงิน: ให้ประชาชนมีช่องทางการเข้าถึงเงินดิจิทัลที่ปลอดภัยและมีประสิทธิภาพ ซึ่งออกโดยหน่วยงานภาครัฐ
• ลดต้นทุนในระบบเศรษฐกิจ: ลดค่าใช้จ่ายที่เกี่ยวข้องกับการผลิต การจัดเก็บ และการขนส่งเงินสด
• รับมือความท้าทายจากสกุลเงินดิจิทัลภาคเอกชน: สร้างสมดุลในระบบการเงินและลดความเสี่ยงจากการที่ตลาดการชำระเงินอาจถูกผูกขาดโดยผู้ให้บริการรายใหญ่เพียงไม่กี่ราย

เปรียบเทียบเงินบาทดิจิทัล, เงินสด, และคริปโตเคอร์เรนซี

เพื่อให้เห็นภาพความแตกต่างที่ชัดเจนยิ่งขึ้น สามารถเปรียบเทียบคุณสมบัติของเงินบาทดิจิทัลกับเงินสดและคริปโตเคอร์เรนซีได้ดังตารางต่อไปนี้

ประโยชน์และผลกระทบต่อเศรษฐกิจและสังคมไทย

การนำเงินบาทดิจิทัลมาใช้ในวงกว้างจะก่อให้เกิดประโยชน์และผลกระทบเชิงบวกในหลายมิติ ทั้งต่อประชาชน ภาคธุรกิจ และภาครัฐ

การขับเคลื่อนสู่สังคมไร้เงินสดอย่างสมบูรณ์

เงินบาทดิจิทัลจะเป็นเครื่องมือสำคัญที่เร่งให้ประเทศไทยเปลี่ยนผ่านสู่สังคมไร้เงินสดได้อย่างเต็มรูปแบบ ซึ่งจะช่วยลดการพึ่งพาเงินสดในระบบเศรษฐกิจได้อย่างมีนัยสำคัญ ส่งผลให้ต้นทุนในการบริหารจัดการเงินสดของประเทศลดลง ทั้งค่าใช้จ่ายในการพิมพ์ธนบัตร การขนส่ง และการดูแลรักษา นอกจากนี้ยังช่วยเพิ่มความปลอดภัยจากการโจรกรรมหรือการสูญหายของเงินสดอีกด้วย

เพิ่มประสิทธิภาพและความเร็วในระบบเศรษฐกิจ

การชำระเงินและโอนเงินผ่านระบบดิจิทัลสามารถทำได้อย่างรวดเร็วและสะดวกสบายตลอด 24 ชั่วโมง ผ่านอุปกรณ์อย่างโทรศัพท์มือถือ ซึ่งจะช่วยให้เงินหมุนเวียนในระบบเศรษฐกิจได้รวดเร็วยิ่งขึ้น กระตุ้นการบริโภคและการลงทุน ภาคธุรกิจสามารถรับ-จ่ายเงินได้คล่องตัวขึ้น ลดต้นทุนและเวลาในการเดินทางไปทำธุรกรรมที่สาขาของธนาคาร สิ่งเหล่านี้จะช่วยเพิ่มขีดความสามารถในการแข่งขันของประเทศในระยะยาว

การมาถึงของเงินบาทดิจิทัลไม่เพียงแต่อำนวยความสะดวกในการชำระเงิน แต่ยังเป็นการวางรากฐานสำหรับนวัตกรรมทางการเงินที่จะช่วยให้เศรษฐกิจเติบโตได้อย่างรวดเร็วและทั่วถึง

เสริมสร้างความโปร่งใสและนโยบายภาครัฐ

หนึ่งในประโยชน์ที่สำคัญที่สุดคือการเพิ่มความโปร่งใสและความสามารถในการติดตามเส้นทางการเงิน โดยเฉพาะการใช้จ่ายงบประมาณของภาครัฐ ตัวอย่างเช่น การจ่ายเงินช่วยเหลือหรือเงินอุดหนุนต่างๆ ผ่านระบบเงินบาทดิจิทัลจะทำให้รัฐบาลสามารถตรวจสอบได้ว่าเงินส่งไปถึงผู้รับโดยตรงหรือไม่ ช่วยลดปัญหาการทุจริตและการรั่วไหลได้อย่างมีประสิทธิภาพ นอกจากนี้ ธนาคารกลางยังสามารถดำเนินนโยบายการเงินได้อย่างตรงจุดและรวดเร็วยิ่งขึ้นในสภาวะเศรษฐกิจต่างๆ

ลดความเสี่ยงและส่งเสริมการเข้าถึงบริการทางการเงิน

ในยุคที่ Stablecoin ซึ่งเป็นสินทรัพย์ดิจิทัลภาคเอกชนที่พยายามตรึงมูลค่ากับสกุลเงินหลักเริ่มได้รับความนิยมมากขึ้น การมีสกุลเงินดิจิทัลที่ออกโดยธนาคารกลางจะช่วยลดความเสี่ยงจากการผูกขาดตลาดโดยภาคเอกชน และสร้างความเชื่อมั่นให้กับประชาชนในการใช้เงินดิจิทัล นอกจากนี้ ยังเป็นโอกาสในการส่งเสริมให้ประชาชนกลุ่มที่ยังเข้าไม่ถึงบริการทางการเงิน (Unbanked/Underbanked) สามารถเข้าถึงระบบการเงินพื้นฐานได้ง่ายขึ้นผ่านกระเป๋าเงินดิจิทัลบนมือถือ

สถานการณ์ปัจจุบันและการใช้งานจริงในประเทศไทย (ปี 2568)

ประเทศไทยมีความพร้อมอย่างมากในการเปิดรับเทคโนโลยีเงินบาทดิจิทัล เนื่องจากมีโครงสร้างพื้นฐานด้านการเงินดิจิทัลที่แข็งแกร่งและได้รับการยอมรับจากประชาชนในวงกว้างอยู่แล้ว

โครงสร้างพื้นฐานทางการเงินดิจิทัลที่แข็งแกร่ง

จากข้อมูลล่าสุดในปี 2568 พบว่าประเทศไทยมีปัจจัยสนับสนุนที่สำคัญหลายประการ:

• การใช้ Mobile Banking ในระดับสูง: จำนวนบัญชี Mobile Banking ในประเทศมีมากกว่า 107 ล้านบัญชี ซึ่งสูงกว่าจำนวนประชากร และมีผู้ใช้งานอินเทอร์เน็ตถึง 95.6% ที่ใช้บริการ Mobile Banking เป็นประจำ
• ความสำเร็จของ PromptPay: ระบบการชำระเงินผ่าน E-Wallet อย่างพร้อมเพย์ (PromptPay) มีมูลค่าการทำธุรกรรมสะสมสูงถึงกว่า 47 ล้านล้านบาท สะท้อนให้เห็นถึงความคุ้นเคยและยอมรับในการทำธุรกรรมดิจิทัลของคนไทย

ความพร้อมเหล่านี้ทำให้การต่อยอดไปสู่เงินบาทดิจิทัลสามารถทำได้อย่างราบรื่น เนื่องจากประชาชนส่วนใหญ่มีความคุ้นเคยกับการใช้จ่ายผ่าน QR Code และแอปพลิเคชันบนมือถือเป็นอย่างดี

รูปแบบการใช้งานและเทคโนโลยีที่เกี่ยวข้อง

การใช้งานเงินบาทดิจิทัลในชีวิตประจำวันจะคล้ายคลึงกับการใช้แอปพลิเคชัน Mobile Banking หรือ E-Wallet ในปัจจุบัน ผู้ใช้จะมี “กระเป๋าเงินดิจิทัล” (Digital Wallet) สำหรับเก็บเงินบาทดิจิทัล และสามารถใช้จ่ายผ่านการสแกน QR Code หรือวิธีการโอนเงินอื่นๆ ที่จะพัฒนาขึ้น นอกจากนี้ การเกิดขึ้นของเงินบาทดิจิทัลยังกระตุ้นให้เกิดการพัฒนาเหรียญ Stablecoin ที่อ้างอิงเงินบาทโดยภาคเอกชน เช่น THBX ที่มีอัตราแลกเปลี่ยน 1:1 กับเงินบาท ซึ่งเริ่มได้รับความนิยมในระบบนิเวศของสินทรัพย์ดิจิทัล และรองรับการใช้งานบนแพลตฟอร์มแลกเปลี่ยนชั้นนำต่างๆ

ความท้าทายและข้อควรพิจารณาในอนาคต

แม้ว่าเงินบาทดิจิทัลจะมีประโยชน์มากมาย แต่การนำมาใช้งานจริงในวงกว้างยังคงมีความท้าทายและประเด็นที่ต้องพิจารณาอย่างรอบคอบ

ความปลอดภัยทางไซเบอร์และความเป็นส่วนตัว

การทำธุรกรรมทั้งหมดผ่านระบบดิจิทัลย่อมมาพร้อมกับความเสี่ยงด้านความปลอดภัยทางไซเบอร์ การป้องกันการโจมตีทางอิเล็กทรอนิกส์และการแฮกข้อมูลจึงเป็นสิ่งสำคัญสูงสุด นอกจากนี้ ประเด็นเรื่องความเป็นส่วนตัวของข้อมูล (Data Privacy) ก็เป็นข้อกังวลที่สำคัญ การสร้างสมดุลระหว่างความสามารถในการตรวจสอบเพื่อความโปร่งใสกับการคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคลของผู้ใช้งานเป็นสิ่งที่หน่วยงานกำกับดูแลต้องออกแบบนโยบายอย่างรัดกุม

การสร้างความเข้าใจและการยอมรับในวงกว้าง

การเปลี่ยนพฤติกรรมการใช้เงินที่คุ้นเคยมาอย่างยาวนานจำเป็นต้องอาศัยการสื่อสารและให้ความรู้แก่ประชาชนอย่างทั่วถึง โดยเฉพาะกลุ่มผู้สูงอายุหรือผู้ที่อาจไม่คุ้นเคยกับเทคโนโลยีดิจิทัล การสร้างความเชื่อมั่นว่าเงินบาทดิจิทัลมีความปลอดภัยและใช้งานง่ายเป็นปัจจัยสำคัญที่จะทำให้เกิดการยอมรับและนำไปใช้ในชีวิตประจำวันได้อย่างแพร่หลาย

บทสรุป: อนาคตการเงินของไทยในยุคดิจิทัล

โครงการเงินบาทดิจิทัล (CBDC) ถือเป็นหมุดหมายสำคัญในการปฏิรูประบบการเงินของประเทศไทยให้ก้าวทันโลกยุคใหม่ ไม่ใช่แค่การอำลาเงินสดในรูปแบบเดิม แต่เป็นการเปิดประตูสู่ระบบเศรษฐกิจที่ขับเคลื่อนด้วยข้อมูลและเทคโนโลยี ซึ่งจะนำมาซึ่งประสิทธิภาพ ความโปร่งใส และโอกาสทางเศรษฐกิจใหม่ๆ อีกมากมาย

เงินบาทดิจิทัลที่พัฒนาโดยธนาคารแห่งประเทศไทย จะทำหน้าที่เป็นแกนหลักของโครงสร้างพื้นฐานทางการเงินที่มั่นคง ปลอดภัย และเชื่อถือได้ ช่วยให้ประชาชนและภาคธุรกิจสามารถทำธุรกรรมได้อย่างมั่นใจ พร้อมทั้งเป็นรากฐานให้นวัตกรรมและบริการทางการเงินสามารถต่อยอดและเติบโตต่อไปได้อย่างยั่งยืน การเปลี่ยนผ่านครั้งนี้ถือเป็นวิวัฒนาการสำคัญที่ทุกคนควรจับตามองและเตรียมพร้อมปรับตัว เพื่อก้าวสู่ระบบนิเวศทางการเงินดิจิทัลของประเทศอย่างเต็มศักยภาพ