“`html

ภาพวาด AI คว้าชัยศิลปกรรมแห่งชาติ

ประเด็นเรื่อง ภาพวาด AI คว้าชัยศิลปกรรมแห่งชาติ ได้กลายเป็นหัวข้อที่สร้างความสนใจและคำถามมากมายในแวดวงศิลปะร่วมสมัยของไทย แม้ว่ากระแสข่าวดังกล่าวจะยังไม่ได้รับการยืนยันอย่างเป็นทางการในบริบทของการประกวดศิลปกรรมแห่งชาติของไทย แต่ปรากฏการณ์ที่คล้ายคลึงกันในต่างประเทศได้จุดประกายการถกเถียงครั้งสำคัญเกี่ยวกับนิยามของศิลปะ บทบาทของศิลปิน และอนาคตของการสร้างสรรค์ในยุคดิจิทัล

สรุปประเด็นสำคัญเกี่ยวกับศิลปะ AI

• ข่าวลือที่ว่าภาพวาดจาก AI ได้รับรางวัลชนะเลิศในการประกวดศิลปกรรมแห่งชาติของประเทศไทยนั้น ยังไม่มีหลักฐานยืนยันข้อเท็จจริง
• เหตุการณ์ที่เป็นต้นตอของกระแสนี้เกิดขึ้นจริงในการประกวดศิลปะที่รัฐโคโลราโด สหรัฐอเมริกา ซึ่งภาพที่สร้างโดย AI ได้รับรางวัลชนะเลิศในหมวดศิลปะดิจิทัล
• ปรากฏการณ์ดังกล่าวได้กระตุ้นให้เกิดการตั้งคำถามเชิงปรัชญาและจริยธรรมเกี่ยวกับคำจำกัดความของ “ศิลปิน” และ “ผลงานศิลปะ” ในยุคที่เทคโนโลยีมีบทบาทมากขึ้น
• ศิลปินแห่งชาติของไทยได้แสดงทัศนะต่อศิลปะจาก AI โดยเน้นย้ำถึงคุณค่าและจิตวิญญาณของผลงานที่สร้างขึ้นจากฝีมือและสมองของมนุษย์
• อนาคตของวงการศิลปะอาจเป็นการผสานรวมระหว่างทักษะของมนุษย์และเครื่องมือ AI ซึ่งนำไปสู่การพิจารณาด้านกฎหมายลิขสิทธิ์และจริยธรรมที่ซับซ้อนยิ่งขึ้น

จุดเริ่มต้นของกระแสข่าวและข้อเท็จจริง

การแพร่กระจายของข้อมูลข่าวสารในยุคดิจิทัลทำให้ประเด็นที่น่าสนใจสามารถกลายเป็นกระแสไวรัลได้อย่างรวดเร็ว กรณีของ ภาพวาด AI คว้าชัยศิลปกรรมแห่งชาติ ก็เช่นกัน ข่าวนี้ได้สร้างแรงสั่นสะเทือนและกระตุ้นให้เกิดการวิพากษ์วิจารณ์ในหลากหลายแง่มุม ตั้งแต่ความกังวลเกี่ยวกับอนาคตของศิลปินไปจนถึงการตั้งคำถามถึงคุณค่าที่แท้จริงของงานศิลปะ การทำความเข้าใจที่มาของข่าวและแยกแยะข้อเท็จจริงจึงเป็นสิ่งจำเป็นเพื่อประเมินสถานการณ์ได้อย่างถูกต้อง

ทำความเข้าใจข่าวลือที่สั่นสะเทือนวงการศิลปะไทย

ข่าวลือดังกล่าวได้รับความสนใจอย่างกว้างขวางเนื่องจากเทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์ หรือ AI ได้เข้ามามีบทบาทในอุตสาหกรรมสร้างสรรค์มากขึ้นอย่างที่ไม่เคยเป็นมาก่อน ความสามารถของ AI ในการสร้างภาพที่สวยงามและซับซ้อนจากคำสั่งข้อความ (Text Prompt) ทำให้หลายคนรู้สึกทึ่งและกังวลไปพร้อมกัน ความกังวลหลักคือ หาก AI สามารถสร้างผลงานศิลปะที่มีคุณภาพเทียบเท่าหรือเหนือกว่ามนุษย์ได้ อนาคตของศิลปินที่ใช้เวลาทั้งชีวิตฝึกฝนทักษะจะเป็นอย่างไร กลุ่มคนที่ได้รับผลกระทบจากประเด็นนี้จึงมีวงกว้าง ตั้งแต่ตัวศิลปินเอง นักสะสมผลงาน สถาบันการศึกษาด้านศิลปะ ไปจนถึงผู้เสพงานศิลป์ทั่วไปที่ต้องเผชิญกับคำถามใหม่ๆ ว่าจะประเมินคุณค่าของผลงานที่ไม่ได้เกิดจากฝีมือมนุษย์โดยตรงได้อย่างไร

กรณีศึกษาจากต่างประเทศ: Théâtre D’opéra Spatial

ต้นตอของกระแสถกเถียงระดับโลกมาจากเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นจริงในงานประกวดศิลปกรรมประจำปีของรัฐโคโลราโด (Colorado State Fair Fine Arts Competition) ในสหรัฐอเมริกา เมื่อเดือนสิงหาคม ปี 2022 ผลงานชื่อ “Théâtre D’opéra Spatial” โดย เจสัน เอ็ม. อัลเลน (Jason M. Allen) ได้รับรางวัลชนะเลิศในประเภทศิลปะดิจิทัล/การถ่ายภาพดิจิทัล (Digital Arts/Digitally-Manipulated Photography) สิ่งที่ทำให้ผลงานชิ้นนี้แตกต่างคือ มันถูกสร้างขึ้นโดยใช้โปรแกรม AI สร้างภาพชื่อ Midjourney

อัลเลนใช้เวลาหลายสัปดาห์ในการสร้างสรรค์และปรับแก้คำสั่งกว่า 900 รูปแบบ เพื่อให้ AI สร้างภาพที่ตรงตามจินตนาการของเขามากที่สุด ก่อนจะนำภาพที่ถูกคัดเลือกมาปรับแต่งเพิ่มเติมด้วยโปรแกรมแก้ไขภาพ และส่งเข้าประกวด ชัยชนะของเขาจุดชนวนให้เกิดการโต้เถียงอย่างรุนแรง ฝ่ายหนึ่งมองว่านี่คือการ “โกง” เพราะเครื่องมือเป็นผู้สร้างภาพเกือบทั้งหมด ในขณะที่อีกฝ่ายหนึ่ง รวมถึงตัวอัลเลนเอง ยืนยันว่านี่คือกระบวนการสร้างสรรค์รูปแบบใหม่ที่มนุษย์เป็นผู้กำกับแนวคิดและทิศทาง ซึ่งควรค่าแก่การยอมรับในฐานะงานศิลปะแขนงหนึ่ง เหตุการณ์นี้ได้กลายเป็นกรณีศึกษาสำคัญที่แสดงให้เห็นถึงช่องว่างทางความเข้าใจและกฎเกณฑ์ที่ยังตามไม่ทันความก้าวหน้าของเทคโนโลยี

สถานการณ์ในประเทศไทย: ข้อเท็จจริงคืออะไร

สำหรับบริบทของประเทศไทย จากการตรวจสอบข้อมูลจนถึงปัจจุบัน ยังไม่มีหลักฐานที่ยืนยันว่ามีผลงานที่สร้างจาก AI ได้รับรางวัลชนะเลิศจากการประกวดศิลปกรรมแห่งชาติของไทย ซึ่งเป็นเวทีประกวดศิลปะที่ทรงเกียรติและมีประวัติศาสตร์ยาวนาน ข่าวลือที่เกิดขึ้นน่าจะเป็นการตีความหรือผสมผสานข้อมูลจากเหตุการณ์ในต่างประเทศเข้ากับความกังวลที่มีอยู่แล้วในวงการศิลปะไทย อย่างไรก็ตาม แม้จะยังไม่มีกรณีชนะรางวัลอย่างเป็นทางการ แต่การถกเถียงเกี่ยวกับบทบาทและผลกระทบของ AI ในการสร้างงานศิลปะได้เกิดขึ้นแล้วอย่างกว้างขวางในหมู่ศิลปินและนักวิชาการไทย ซึ่งสะท้อนให้เห็นว่าประเด็นนี้เป็นสิ่งที่ไม่อาจมองข้ามได้

นิยามของศิลปะในยุคปัญญาประดิษฐ์

การมาถึงของ AI สร้างภาพได้ท้าทายคำจำกัดความของ “ศิลปะ” และ “ศิลปิน” ที่เคยเป็นที่เข้าใจกันมานานหลายศตวรรษ เมื่อกระบวนการสร้างสรรค์ไม่ได้จำกัดอยู่แค่พู่กัน สิ่ว หรือกล้องถ่ายรูป แต่รวมถึงการเขียนโค้ดและป้อนคำสั่งให้แก่ปัญญาประดิษฐ์ เส้นแบ่งระหว่างผู้สร้างสรรค์และเครื่องมือก็เริ่มพร่าเลือน คำถามเชิงปรัชญาจึงเกิดขึ้นว่า “เจตจำนงทางศิลปะ” (Artistic Intent) นั้นอยู่ที่ใด และเราจะวัดคุณค่าของผลงานที่เกิดจากกระบวนการที่แตกต่างไปจากเดิมได้อย่างไร

เมื่อเครื่องจักรสร้างสรรค์: ศิลปินคือใคร?

คำถามสำคัญที่สุดข้อหนึ่งคือ ใครคือ “ศิลปิน” ในสมการนี้? หากมองในแง่หนึ่ง ผู้ใช้ที่ป้อนคำสั่ง (Prompt Engineer) คือผู้ที่มีวิสัยทัศน์และแนวคิดเบื้องหลังผลงาน พวกเขาเป็นผู้เลือกสรรคำศัพท์ จัดวางองค์ประกอบ และคัดเลือกผลลัพธ์ที่ดีที่สุด ซึ่งเป็นกระบวนการที่ต้องใช้ทักษะ ความรู้ และความเข้าใจในสุนทรียศาสตร์ไม่ต่างจากศิลปินแขนงอื่น ในมุมมองนี้ AI เป็นเพียงเครื่องมือที่ซับซ้อนเฉกเช่นเดียวกับกล้องถ่ายรูปหรือโปรแกรมคอมพิวเตอร์กราฟิก

ทว่า ในอีกมุมหนึ่ง AI ไม่ได้เป็นเพียงเครื่องมือที่ทำตามคำสั่งแบบตรงไปตรงมา แต่ระบบได้เรียนรู้จากชุดข้อมูลภาพมหาศาลและสร้างสรรค์สิ่งใหม่ขึ้นมาโดยอิงจากรูปแบบที่ได้เรียนรู้ กระบวนการ “สร้าง” ที่เกิดขึ้นภายในโครงข่ายประสาทเทียม (Neural Network) นั้นเป็นสิ่งที่มนุษย์ไม่สามารถควบคุมได้โดยตรง ทำให้บางคนมองว่า AI มีส่วนในการเป็น “ผู้ร่วมสร้างสรรค์” หรือแม้กระทั่งเป็น “ศิลปิน” เสียเอง ประเด็นนี้ยังคงเป็นข้อถกเถียงที่ยังไม่มีข้อสรุปที่ชัดเจน และอาจต้องอาศัยมุมมองทางปรัชญาและกฎหมายเข้ามาพิจารณาในอนาคต

กระบวนการสร้างสรรค์: มนุษย์ vs. AI

เพื่อทำความเข้าใจความแตกต่างและจุดร่วมระหว่างศิลปะที่สร้างโดยมนุษย์และ AI การเปรียบเทียบกระบวนการสร้างสรรค์ในมิติต่างๆ สามารถให้ภาพที่ชัดเจนยิ่งขึ้น

มุมมองจากศิลปินแห่งชาติและอนาคตของศิลปินไทย

ท่ามกลางความเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นอย่างรวดเร็ว มุมมองจากศิลปินผู้มีประสบการณ์และเป็นที่ยอมรับในวงกว้างจึงมีความสำคัญอย่างยิ่งในการชี้นำทิศทางและสร้างความเข้าใจต่อปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้น ในประเทศไทย ทัศนะของศิลปินแห่งชาติได้กลายเป็นเสียงสะท้อนที่สำคัญต่อประเด็นศิลปะ AI

ทัศนะจากอาจารย์เฉลิมชัย โฆษิตพิพัฒน์

อาจารย์เฉลิมชัย โฆษิตพิพัฒน์ ศิลปินแห่งชาติสาขาทัศนศิลป์ (จิตรกรรม) ผู้มีชื่อเสียงและเป็นที่เคารพในวงการศิลปะไทย ได้แสดงความคิดเห็นต่อกระแสศิลปะจาก AI อย่างตรงไปตรงมา ท่านยอมรับว่า AI เป็นเทรนด์ของโลกที่กำลังมาแรงและเป็นสิ่งที่คนรุ่นใหม่ต้องเรียนรู้และทำความเข้าใจ อย่างไรก็ตาม ท่านได้ตั้งข้อสังเกตถึงข้อจำกัดและลักษณะเฉพาะของผลงานที่สร้างจาก AI ซึ่งแตกต่างจากผลงานที่มนุษย์สร้างสรรค์ขึ้นอย่างสิ้นเชิง

คำเตือนถึงความ “แข็งกระด้าง” ของศิลปะ AI

หนึ่งในประเด็นหลักที่อาจารย์เฉลิมชัยหยิบยกขึ้นมาคือคุณลักษณะของผลงานจาก AI ซึ่งท่านมองว่ายังขาดชีวิตชีวาและมิติทางอารมณ์ที่ลึกซึ้ง

ศิลปะจาก AI มีลักษณะ แข็งกระด้าง

คำว่า “แข็งกระด้าง” ในที่นี้อาจตีความได้ว่า ผลงานจาก AI แม้จะมีความสวยงามทางเทคนิคและองค์ประกอบที่สมบูรณ์แบบ แต่ยังขาดซึ่ง “จิตวิญญาณ” หรือร่องรอยของความเป็นมนุษย์ (Human Touch) ที่ปรากฏในลายเส้น สี หรือฝีแปรงที่ไม่สมบูรณ์แบบแต่กลับเปี่ยมไปด้วยอารมณ์ความรู้สึก สิ่งเหล่านี้คือเสน่ห์ที่ทำให้ผลงานศิลปะของมนุษย์สามารถสื่อสารและสร้างความผูกพันกับผู้ชมได้อย่างลึกซึ้ง ซึ่งเป็นสิ่งที่ AI ในปัจจุบันอาจยังไม่สามารถทำซ้ำหรือเลียนแบบได้

ศิลปินรุ่นใหม่ควรปรับตัวอย่างไร

อาจารย์เฉลิมชัยได้ฝากข้อคิดถึงศิลปินรุ่นใหม่ว่าอย่าหวาดกลัวเทคโนโลยี แต่ในขณะเดียวกันก็ไม่ควรพึ่งพามันจนละเลยการพัฒนาทักษะพื้นฐานและแก่นแท้ของการสร้างสรรค์ ท่านเน้นย้ำถึงความสำคัญของการสร้างงานด้วย “มือและสมอง” ของตนเอง ซึ่งหมายถึงการฝึกฝนฝีมือ ควบคู่ไปกับการบ่มเพาะความคิดและจินตนาการที่เป็นเอกลักษณ์

สำหรับอนาคตศิลปินไทย การปรับตัวอาจหมายถึงการมอง AI ในฐานะเครื่องมือเสริม ไม่ใช่ผู้สร้างหลัก ศิลปินอาจใช้ AI เพื่อช่วยร่างแนวคิดเบื้องต้น (Conceptualization), สำรวจสไตล์ภาพที่แตกต่าง, หรือสร้างพื้นหลังที่ซับซ้อนได้อย่างรวดเร็ว แต่หัวใจสำคัญของผลงานสุดท้ายยังคงต้องมาจากวิสัยทัศน์และความสามารถของศิลปิน การสร้างสมดุลระหว่างการใช้เทคโนโลยีเพื่อขยายขอบเขตจินตนาการกับการรักษาคุณค่าของงานฝีมือดั้งเดิม จะเป็นกุญแจสำคัญสำหรับความอยู่รอดและเติบโตของศิลปินในยุคดิจิทัล

จริยธรรมและข้อกฎหมายที่ต้องพิจารณา

นอกเหนือจากคำถามเชิงสุนทรียศาสตร์และปรัชญาแล้ว การเติบโตของศิลปะ AI ยังนำมาซึ่งความท้าทายด้านจริยธรรมและข้อกฎหมายที่ซับซ้อน ซึ่งวงการศิลปะและหน่วยงานที่เกี่ยวข้องจำเป็นต้องหาแนวทางรับมืออย่างเร่งด่วน

ปัญหาลิขสิทธิ์: ใครคือเจ้าของผลงาน?

ประเด็นด้านลิขสิทธิ์เป็นหนึ่งในปัญหาที่ซับซ้อนที่สุด คำถามแรกคือ ใครเป็นเจ้าของลิขสิทธิ์ในภาพที่ AI สร้างขึ้น? ระหว่างผู้ใช้ที่ป้อนคำสั่ง, บริษัทผู้พัฒนา AI, หรือตัว AI เอง? กฎหมายลิขสิทธิ์ในหลายประเทศรวมถึงไทยยังไม่ได้ถูกออกแบบมาเพื่อรองรับกรณีเช่นนี้ ทำให้เกิดสภาวะ “พื้นที่สีเทา” ทางกฎหมาย

ยิ่งไปกว่านั้น ยังมีประเด็นเรื่องข้อมูลที่ใช้ในการ “ฝึก” (Train) AI โมเดลเหล่านี้มักถูกฝึกจากภาพถ่ายและผลงานศิลปะจำนวนมหาศาลที่รวบรวมมาจากอินเทอร์เน็ต ซึ่งส่วนใหญ่เป็นผลงานที่มีลิขสิทธิ์ การที่ AI นำสไตล์และองค์ประกอบจากผลงานเหล่านั้นมาสร้างเป็นภาพใหม่ ถือเป็นการละเมิดลิขสิทธิ์หรือไม่? ศิลปินจำนวนมากเริ่มแสดงความกังวลว่าผลงานของพวกเขากำลังถูกนำไปใช้โดยไม่ได้รับอนุญาตเพื่อสร้างเครื่องมือที่จะเข้ามาแข่งขันกับพวกเขาเองในอนาคต

ความโปร่งใสในการประกวดและจัดแสดง

จากกรณีของเจสัน อัลเลน ทำให้เกิดคำถามสำคัญเกี่ยวกับความโปร่งใสในการประกวดศิลปะ เวทีการประกวดควรมีข้อกำหนดที่ชัดเจนว่าอนุญาตให้ส่งผลงานที่สร้างจาก AI หรือไม่? หากอนุญาต ควรมีการระบุอย่างชัดเจนว่าเป็นผลงานที่ใช้ AI และอาจต้องมีการจัดหมวดหมู่การประกวดแยกต่างหาก เพื่อให้เกิดความยุติธรรมกับศิลปินที่สร้างผลงานด้วยวิธีการดั้งเดิม

ความโปร่งใสนี้ยังขยายไปถึงการจัดแสดงและจำหน่ายผลงาน ผู้ชมและนักสะสมมีสิทธิ์ที่จะทราบว่าผลงานที่พวกเขากำลังชื่นชมหรือพิจารณาซื้อนั้นถูกสร้างขึ้นด้วยกระบวนการใด การขาดความชัดเจนในเรื่องนี้อาจนำไปสู่ความเข้าใจผิดและส่งผลกระทบต่อความน่าเชื่อถือของตลาดศิลปะในระยะยาว

บทสรุป: ทิศทางของวงการศิลปะในยุค AI

แม้ว่าข่าวลือเรื่อง ภาพวาด AI คว้าชัยศิลปกรรมแห่งชาติ ในประเทศไทยจะยังไม่มีมูลความจริง แต่กระแสที่เกิดขึ้นได้ทำหน้าที่เป็นสัญญาณเตือนและจุดเริ่มต้นของการสนทนาครั้งสำคัญเกี่ยวกับอนาคตของศิลปะ ปัญญาประดิษฐ์ได้พิสูจน์แล้วว่าเป็นเทคโนโลยีเปลี่ยนโลกที่ไม่เพียงส่งผลกระทบต่ออุตสาหกรรม แต่ยังท้าทายแนวคิดพื้นฐานเกี่ยวกับความคิดสร้างสรรค์และคุณค่าของความเป็นมนุษย์

วงการศิลปะกำลังเดินทางเข้าสู่ยุคใหม่ที่ศิลปินจะต้องเรียนรู้ที่จะทำงานร่วมกับเครื่องมืออัจฉริยะ ในขณะเดียวกันก็ต้องค้นหาและยืนยันในคุณค่าที่เป็นเอกลักษณ์ของตนเอง การถกเถียงเรื่องจริยธรรม AI, การปรับปรุงข้อกฎหมายลิขสิทธิ์, และการกำหนดมาตรฐานใหม่ๆ สำหรับการประกวดและจัดแสดงผลงาน จะเป็นภารกิจที่ทุกฝ่ายต้องร่วมมือกัน การมาถึงของ AI ไม่ใช่จุดสิ้นสุดของศิลปะ แต่เป็นจุดเริ่มต้นของบทสนทนาครั้งใหม่ที่ท้าทายให้มนุษย์ต้องกลับมาทบทวนและนิยามความหมายของคำว่า “สร้างสรรค์” อีกครั้ง

“`